-Türkiye, 1984 Yılında İmzalanan Doğalgaza Dayalı Ticaret Anlaşması`na İşlerlik Kazandırılması Konusunda Rusya`yı Görüşmelere İkna etti-Konuya İlişkin Görüşmeler, Gelecek Yılın İlk 3 Ayı İçinde Yapılacak
ANKARA (A.A) - 25.10.2000 - Rusya ile ticarette bu ülkenin krize girdiği 1998 yılından beri sürekli artan dış ticaret açığına çözüm aranıyor. A.A muhabirinin edindiği bilgiye göre, Türkiye, geçen haftadan beri Rus yetkililer ile Ankara`da yapılan görüşmelerde, doğalgaz alımı nedeniyle giderek artan dış ticaret açığı sorunun çözümü için, Rusya`yı mala dayalı ticaret konusunda belli bir noktaya getirdi. Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) görüşmeleri sırasında, Türk tarafı, 1984 yılında imzalanan, ancak 1994`ten beri işlemeyen doğalgaz alımı karşılığında Türkiye`nin Rusya`ya mal ve hizmet sağlanmasına ilişkin anlaşmaya işlerlik kazandırılmasını istedi.
Rusya, bazı itirazları olmakla birlikte, doğalgaz ve üzerinde mutabık kalınacak diğer ürünler için söz konusu ödeme mekanizmasına benzer bir sistemin oluşturulması amacıyla görüşme yapılmasını uygun buldu. Rusya ile imzalanan KEK mutabakat protokolünde, konuya ilişkin anlaşmanın gelecek yılın ilk üç ayı içinde yapılması karara bağlandı. Rusya ile 1984 yılında imzalanan anlaşmada, Türkiye`nin doğalgaz karşılığında ödediği bedelin yüzde 30`unun Türk müteahhitlerinin bu ülkede üstlendikleri projelerin hakedişlerinin ödenmesinde kullanılması, yüzde 70`i ile de Rusya`nın Türkiye`den mal alması öngörülüyordu.
Anlaşma kapsamında, her iki ülke yetkilileri, her yıl bir araya gelerek, doğalgaz hesabına istinaden ihraç edilecek malları ve miktarlarını belirliyordu. Ancak, Rusya`nın dışa açılma sürecinde diğer ithalatını serbestleştirmesi, merkezi kurumlar yerine bütün kurumlara ithalat yetkisi tanıması, hesabın işleyişini zorlaştırdı. Döviz geliri elde eden kuruluşlar, istedikleri ülkelerle ve istedikleri şartlarda ithalat bağlantıları yapmaya başladılar. Bu durum, 1994`den itibaren hesabın işlemesini imkansız kaldı. Söz konusu anlaşmaya göre, Türkiye, doğalgazın bedelini nakit olarak Rusya`ya ödüyordu. Rusya, bu kaynaktan Türk müteahhitlerinin hakedişlerini ödüyor, ayrıca isterse mal alıyordu. Türkiye, son yıllarda sistemin işlememesi üzerine, doğalgaz bedelinin Türkiye`de bir bankaya yatırılmasını, hak edişlerin ve ihracat bedellerinin bu hesaptan ödenmesini, mahsup sisteminin kurulmasını önerdi. Ancak Rusya, nakit ihtiyacı nedeniyle bunu kabul etmedi.
-2012`DE DOĞALGAZ ALIM BEDELİ 2.5 MİLYAR DOLAR-
Ankara`da yapılan görüşmelerde, Türkiye`nin Rusya`dan doğalgaz alımını artırması nedeniyle, halen 1.5 milyar doların üzerinde olan dış ticaret açığının daha da büyümesi nedeniyle duyduğu endişe dile getirildi. İki ülke arasındaki ticaretin dengeye kavuşturulması için doğalgaz hesabı benzeri bir sistemin oluşturulmasının zorunluluğuna işaret edildi. Rusya da ilke olarak bu konuda görüşmeyi kabul etti. Görüşmelerde Türkiye, ortak hesap açılarak mahsup sisteminin kurulması üzerinde duracak. Bu sistem, Türk müteahhitlik firmalarının Rusya`da tekrar yüksek tutarlarda iş almaları için bir fırsat yaratacak.
DTM`nin verilerine göre, 1997`de 6.5 milyar metreküp düzeyinde olan Rusya`dan doğalgaz ithalatının bu yıl 11 milyar metreküpün üzerinde gerçekleşmesi, 2012 yılında da Mavi Akım gibi taşıma projelerinin tamamlanması ile 30 milyar metreküpe ulaşması bekleniyor. Bu durumda, sadece doğalgaz alım bedelinin, petrol fiyatları artmasa bile 2.5 milyar dolar düzeyinde olacağına dikkat çekiliyor. İki ülke arasındaki ticarette 1997`de 118 milyon dolar olan Türkiye aleyhine dış ticaret açığı, 1998`de yaşanan kriz nedeniyle Rusya`nın ithalatını kısması yüzünden aynı yıl 807 milyon dolara, geçen yıl da 1 milyar 780 milyon dolara çıktı. Bu yılın Ocak-Temmuz dönemi itibariyle, iki ülke arasındaki ticaretteki açık 1 milyar 680 milyon dolara yükseldi. Türkiye`nin bu ülkeden, doğalgaz dışında, taşkömürü, ormancılık ürünleri, demir-çelik, bazı madenler ve elektrik alabileceği belirtiliyor.
-KREDİ KARŞILIĞI PROJE-
Türk Eximbank tarafından bu ülkeye açılan kredilerden geri ödemesi gecikmiş yaklaşık 100 milyon dolarlık kredi borcunun da mal veya hizmet alımı yoluyla tahsil edilmesi düşünülüyor. Yetkililer, bu kredi borcu karşılığında doğalgaz veya elektrik alımı yanında, Rus firmalarına ulaştırma alanında elektrifikasyon, sinyalizasyon projeleri yaptırılmasının gündemde olduğunu belirtiyorlar. Bavul ticareti nedeniyle iki ülke dış ticaretinde dengesizlik bulunmadığını ileri süren Rusya`nın, Denizli Çevrim Santralı ihalesi konusunda da ısrarlı olduğu kaydedildi. DTM verilerine göre, Türkiye ile Rusya arasındaki dış ticaretin seyri milyon dolar olarak şöyle:
Yıllar İthalatİhracat Açık
------------------------ -------
19972.1742.056 -118
19982.1551.348 -807
19992.374589 -1.780
2000(X) 2.022341,9 -1.680
(X): Ocak-Temmuz dönemi itibariyle.