Petrol fiyatlarında bu yıl yaşanan ve özellikle petrol ithalatıçısı konumundaki gelişmekte olan ülke ekonomilerini derinden etkileyen hızlı artışların gelecek yıl yerini ucuzlamaya bırakacağı bekleniyor.
IMF-World Economic Outlook verilerine göre, 1999 yılında yüzde 37.5 artan, bu yılki artışının ise yüzde 47.5`e ulaşmaıs beklenen dünya petrol fiyatlarının, 2001 yılında yüzde 13.3 ucuzlayacağı tahmin ediliyor.
Türkiye ekonomisine etkisi
Dünya petrol fiyatlarında bu yıl yaşanan hızlı artışlar, petrol ithalatçısı konumunda bulunan Türkiye`nin yılbaşından itibaren IMF desteğiyle uygulamaya koyduğu enflasyonla mücadele ve ekonomik istikrar programını olumsuz biçimde etkiledi.
Söz konusu artışlar, hükümeti, programın iki temel ayağı olan enflasyonu aşağı çekme ve gelirleri artırma hedefleri arasında bir tercihe zorladı. Hükümet,u enflasyonu azdırmamak için, akaryakıt tüketim vergisi (ATV) oranlarıyla oynayarak petrol fiyatlarındaki artışın yol açtığı fiyat baskısını mümkün olduğu ölçüde piyasalara yansıtmamaya çalıştı. Bu da ATV tahsilatında öngörülen hedeflere ulaşılamaması sonucunu doğurarak programın gelir ayağını olumsuz etkiledi. Bu yılın tümü için başlangıçta 4 katrilyon lira olarak öngörülen ATV hedefi, tutmayacağı anlaşılarak 3.3 katrilyona revize edildi.
ATV tahsilatındaki düşük gerçekleşme, diğer gelir kalemlerindeki hızlı artışlarla telafi edilirken, hükümet program kapsamında öngörülen enflasyon hedeflerini revize etmek zorunda kaldı. Enflasyon hedflerinin tutmamasında petrol fiyatlarındaki artışın dışındaki etkenler de rol oynadı.
Petrol fiyatlarındaki hızlı artışların diğer bir olumsuz etkisi de ödemeler dengesinde yaşandı. Euro`nun dolar karşısında hızla değer yitirmesi de ticaretinin önemli bir bölümünü Euro bölgesiyle yapan Türkiye`nin cari işlemler dengesine olumsuz etki yaptı.
Bu gelişmelerin etkisiyle dış ticaret ve cari işlemler açığı hızla büyüdü. Yıl sonu itibariyle dış ticaret açığının 24 milyar, cari işlemler açığının da 8.2 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor.
2001 beklentisi
2001 yılı için dünya petrol fiyatlarında beklenen yüzde 13.3`lük gerileme, ekonomik program üzerinde en azından, bu yıl görülen olumsuz etkilerin eglecek yıl yaşanmayacağı anlamına geliyor. Zincirleme etkiyle tüm mal ve hizmetlerin fiyatlarına yansıyan petroldeki fiyat baskısının olmaması, iddialı enflasyon hedeflerinin tutturulma şansını artırıyor. Programın ikinci yılı olan 2001`de TEFE bazında yüzde 10, TÜFE`de yüzde 12 gibi iddialı enflasyon hedefleri öngörülüyor.
Dünya petrol fiyatlarında ucuzlama yaşanması durumunda hükümet, iyice aşağılara çekilen ATV miktarlarını yükselterek bu kalemden 2001 yılı için beklenen 4.1 katrilyon liralık tahsilat hedefine kolayca ulaşabilecek.
Dünya petrol fiyatlarındaki gelişmelerden doğrudan etkilenen dış ticaret açığının 2001 yılında 23.5 milyar dolarda tutulması, cari açığın da 6.6 milyar dolara çekilmesi hedefleniyor.(ANKA)