Polonya, Macaristan hatta Mısır’daki fabrikaları işlerken, GM, Torbalı’yı neden kapattı? İşte 10 soruda madalyonun arka yüzü.
Bir ay önce Para dergisi olarak görüşmede Opel Türkiye Genel Müdürü EL Hardy Spranger , genel amaçlarının Türkiye’den Avrupa’ya otomobil ihraç etmek olduğunu belirtmişti. Dahası da vardı. Opel’in yeni yatırımları için model seçme aşamasına gelinmişti. Ancak ne olduysa sonraki bir ay da oldu ve Opel Türkiye fabrikasını ani bir kararla kapattı...
** General Motors’un İzmir Torbalı’daki Opel tesisini kapatmasının nedenleri nedir?
General Motors İzmir Torbalı tesislerini Türkiye’deki ekonomik kriz ya da ekonomi de esen olumsuz hava nedeniyle kapatmış değil. Aksine Opel açısından bakıldığında Türkiye’deki ekonomik gelişmeler olumlu ve ekonomideki gidişat onların istediği ekonomi şartlarını getirdi. Kaldı ki Torbalı’da GM yüzde 100 yabancı sermaye ile bu tesisi kurarken niyeti gerçekten üretim yapmak değil, bir takım fiyat avantajları elde etmek için kurmuştu. Tesis nihayetinde bir montaj atölyesiydi.
** Ne kadar yatırım yaptı?
1989 yılında kurulan tesis için OPEL 20 milyon dolarlık bir yatırım yaptı. Yani bu orta büyüklükteki bir meyve suyu yatırımına denk geliyor. Aynı dönemde denk gelen otomotiv yatırımları için yabancı firmalar 100-500 milyon dolarlık yatırım yaptılar. Örneğin 1994 yılında Toyota’nın yaptığı yatırım 500 milyon doları bulmuştu. Nitekim geçen yıl Koç Grubu ile Ford İzmit’te yapacakları yeni fabrika için yatırım miktarını 500 milyon dolar olarak açtı.
** Ne kadar üretti?
Bu konuda çok ilginç ve şaşırtıcı.. Tesisin devreye girdiği yıl 1990’da Opel bu tesislere bin 156 otomobil monte etti. Bu yıl sonrasında bu miktar 6 binin üzerine çıktı. 1992 yılında 9 bin oldu, 1993 yılında da 12 binin üzerine çıktı. Bu durum 1993 yılına kadar sürdü.
** Bu dönemde ne kadar araç ithal etti?
1993 yılına gelindiğinde Opel Türkiye, ithalata başladı. İlk yıl 6 bin 630 araba ithal edildi. Bir yıl sonra baş gösteren ekonomik kriz Opel’i de vurdu. Torbalı tesislerinde yapılan montaj bir yıl öncesinin yarısına 6 bin 626’ya düştü . İthalat ise üçte birine 2 bin 802’ye geriledi. 1995’de hemen hemen bu rakamlar aynı düzeyde seyretti.
Opel’in montaj – ithalat dengesi 1996 yılında tersine döndü. Bu yıl torbalı’daki montaj 10 bin 190, ithalat ise 15 bin 301’e yükseldi.Bu tersine dönüşüm altında yatan neden ise, Türkiye’nin 1995 yılında Gümrük Birliği’ne dahil olmasıydı. 1996 yılında yürürlüğe giren bu bu gelişme , AB ülkeleri ile ile Türkiye arasında gümrükleri sıfırlanmış , üretime karşılık ithalatı daha cazip hale getirmişti. Opel Türkiye’de yatırım kararı aldığı sırada ithal edilen yabancı arabalardan yüzde 50 gümrük vergisi alınıyordu. Eğer arabayı parçalayıp getirir , Türkiye’de montajı yapılırsa bu oran yüzde 20’ye düşüyordu. İşte Opel bu avantajdan yararlanmak için Torbalı tesislerini kurmuştu. İthalat daha cazip hale gelince de ağırlığını montajdan alıp ithalata yöneltti.
** Yan sanayi etkilenir mi?
Etkilenmez. Çünkü nihayetinde Torbalı tesisleri bir montaj tesisiydi. Bu gelişmeden tek etkilenecek kesim Torbalı esnafı.
** Türkiye’deki Opel yöneticileri bu kararı bekliyorlar mıydı?
İzmirli sanayicilere göre , bu karar Opel Türkiye yöneticileri için de sürpriz oldu. EBSO Yönetim Kurulu Başkanı Kemal Çolakoğlu,“Onlar içinde bir sürpriz oldu. Bu kararın çok ani alındığını sanıyoruz. Uzun uzun düşünülüp söylendiği gibi GM’nin gelişmekte olan ülkeler için uygulamaya koyduğu stratejinin bir parçası değil. Tamamen ithalatın daha cazip olması ve üretimin önüne geçmesinden kaynaklanan bir karar” diyor.
** Peki Opel’in Türkiye dışında gelişmekte olan ülkelerde yatırımı var mı?
Opel’in Polonya’daMacaristan’da ve Mısır’da yatırımları var. Ancak bu ülkelerde tesislerin kapanması yönünde herhangi bir karar yok. Bu nedenle uzmanlar Opel Yöneticilerinin “Bu karar GM’nin stratejisiyle ilgili, Türkiye’deki ekonomik gelişmelerle ilgili yok” açıklamaları yeterince tatmin edici bulunmuyor.
** Torbalı’daki tesis ne olacak?
Burası için Opel yönetimi herhangi bir karar almış değil. Ancak büyük bir yatırım yapılmadığı için , montaj makinalarının sökülüp, tesisin depo olarak kullanılabileceği belirtiliyor. Zaten Opel yönetimi , daha önce de olduğu gibi bundan sonra da arabaların ithal olarak Torbalı’ya geleceğini ve buradan ülke geneline dağıtımının yapılacağını açıkladı.
** Satış teşkilatı nasıl organize olacak?
Türkiye’deki satış organizasyonu aynen devam edecek. İç piyasadaki Opel talebini güz önünde bulundurarak daha önce de olduğu gibi bundan sonra da sırada müşteri bekletmek yerine stoklu çalışacağını belirtiyorlar.
** İşçilerin durumu nedir?
Opel Türkiye’de 200 civarında işçi çalıştırıyordu. Tesisin kapatılması ardından Opel yönetimi işçilerin her birine 25 aylık maaşlarını tazminat olarak ödedi. Ardından da işçilere iş aradığını açıkladı. (PARA)