Bankaların yüksek açık pozisyonlarının yaz başından beri sürdüğü, ancak son aylarda birkaç milyar dolar azaldığı belirtildi.
Yaklaşık 10 gündür mali piyasaları altüst eden krizin göstere göstere geldiği ortaya çıktı. Bankaların yaklaşık 5 aydır oldukça yüksek miktarda açık pozisyonlarla sistemi sürdürdüğü öğrenildi. Bu yılın ilk altı aylık dönemi itibariyle açık pozisyonların toplam aktiflere oranı yüzde 14.3`e kadar çıktı. Açık pozisyonlar, yaklaşık 22 milyar dolarlık bir rakama karşılık geliyor. Geçen yılın ilk 6 ayında ise bu rasyo yüzde 8.7 düzeyindeydi. Bu ise yaklaşık 10 milyar dolarlık açık pozisyon anlamına geliyordu. Bu durumda rakam bazında, bankaların açık pozisyonu yüzde 120 artmış oldu. Ancak son aylarda açık pozisyonların birkaç milyar dolar azalmış olabileceği belirtiliyor.
Bankaların açık pozisyon sorununa iki önemli sebep olduğu öğrenildi. Bunlardan ilki Merkez Bankası`nın açıkladığı geleceğe yönelik çok ayrıntılı döviz kurları ile Fon`daki bankalar. Kur riskinin önceden belli olması, bankaların açık pozisyonlarında oldukça cesur davranmasına yol açtı. Ancak açık pozisyon konusunda 2001 yılından itibaren yeni bir uygulamaya geçilecek olması, kasım ayından itibaren bankaları pozisyon kapatma telaşına düşürdü. 21 Aralık 1999 tarihinde yayımlanan tebliğe göre; bankaların açık pozisyona ilişkin rasyoları tutturmak için sırf kendi bilançolarını değil, iştiraklerinin de yer aldığı konsolide bilançoyu esas alarak rasyoları hesaplamaları istenmişti. Bu durum, bankaların döviz talebini iyice artırdı. Bankalar, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu`nun (BDDK), bu konularda oldukça titiz davranacağı korkusuyla açık pozisyonları kapatma telaşına düşüldü. TMSF bünyesine alınan 8 bankanın açık pozisyonlarının gerçek bilançoların ortaya çıkmasıyla büyük bir artış göstermesi de, sektördeki sancıyı artırdı. Bu bankaların açık pozisyonlarının, 2000 yılının ilk 6 ayında 10 milyar dolar sınırını geçtiği hesaplandı. Öyle ki, fondaki bankaların açık pozisyon yükümlülükleri aktif büyüklüklerini 12 puan geçerek yüzde 112`ye kadar çıktı. Fondaki 10 bankanın toplam aktifleri, sistemin toplam aktiflerinin yüzde 7`sini oluşturuyor.
NİYET MEKTUBU DELİNDİ Mİ?
Öte yandan son 10 günde oluşan 4 milyar dolarlık döviz çıkışı, IMF`ye verilen Niyet Mektubu`nda öngörülen net uluslararası rezerv tabanına ilişkin kriteri de zora düşürdü. Programın ilk 6 ayında performans kriteri olarak takip edilen, ancak daha sonra endikatif gösterge özelliği taşımaya başlayan net uluslararası rezervler için 2000 yılının üçüncü çeyreği sonunda 12 milyar 750 milyon dolarlık bir taban belirlenmişti. Bu dönemde net uluslararası rezervler 17 milyar 874 milyon dolar olarak gerçekleşmişti. Niyet Mektubu`nda, yıl sonundaki açık pozisyon kapatma telaşı daha önceden varsayılarak bu taban, 2000 yılının son çeyreği için 13.5 milyar dolar olarak öngörülmüştü. Son 4 milyar dolarlık döviz satışı ile bu tabana çok yaklaşıldığı tahmin ediliyor. Ancak Japon piyasasından gelen 450 milyon dolar ve GSM satışının peşinatı olarak tahsil edilen 585 milyon doların etkisiyle bu tabanın üzerinde kalınabileceği ifade ediliyor. Niyet Mektubu`na göre net uluslararası rezerv tanımı, klasik tanımdan farklı özellikler taşıyor. Bu nedenle sık sık sözü edilen 24 milyar dolarlık uluslararası rezerv, bu tanımlamada kullanılamıyor. (FİNANSAL FORUM)