Hürriyet gazetesi yazarı Noyan Doğan'ın bugünkü yazısı şöyle:
YAZI dizisine başladığımızdan bu yana okuyuculardan gelen sorular gösteriyor ki, emeklilikte merak edilen konuların başında geçmişe yönelik nasıl borçlanacağı geliyor. Borçlanma deyince de ilk olarak erkekler için askerlik, kadınlar için de doğum borçlanması akla geliyor. YAZI dizisine başladığımızdan bu yana okuyuculardan gelen sorular gösteriyor ki, emeklilikte merak edilen konuların başında geçmişe yönelik nasıl borçlanacağı geliyor. Borçlanma deyince de ilk olarak erkekler için askerlik, kadınlar için de doğum borçlanması akla geliyor. Borçlanma demek, sigortalıların, çalışamadıkları döneme ait sosyal güvenlik primlerini, sonradan borçlanarak ödenmesi anlamına geliyor. Buna da hizmet borçlanması deniyor ve kanunda hangi durumlarda borçlanma yapılacağı da açıkça yazıyor. Hizmet borçlanması yapılarak, emeklilikte ödenmesi gereken prim gün sayısını öne çekmek ve bu sayede de erken emekli olmak mümkün.
YANLIŞ BİLİNİYOR
Yeri gelmişken belirteyim, kamuoyunda yanlış bir algı var; geçmişte hiç çalışmamış kişilerde, ‘borçlanarak öderim, böylece emekli olurum, emekli aylığı da alırım’ gibi bir kanı yaygın. Maalesef böyle bir durum mümkün değil. Geçmişte hiç çalışmamış ya da çok az çalışmış kişiler, hizmet borçlanmasından yararlanıp, emekli olamıyor. Peki, hangi durumlar için hizmet borçlanması yapılabilir? En yaygın olanı ve bilineni kadınlar için doğum borçlanması, erkekler için de askerlik borçlanması. Bunların dışında Türk vatandaşları, yurtdışında çalıştıkları süreleri de belli şartlar içinde borçlanmaya konu yapabiliyorlar.
KADINLAR İÇİN DOĞUM BORÇLANMASI NASIL YAPILACAK?
- İster SSK’lı çalışanlar, ister Bağ-Kurlu olanlar, isterse de memur statüsünden çalışan tüm kadınlar doğum borçlanması imkanından yararlanabiliyor.
- Doğum yapan kadının, doğumdan önce sigortalı olarak çalışıyor olması gerekiyor.
- Sigortalı olunan dönemden önce yapılan doğumlar için borçlanma imkanı bulunmuyor.
- Doğumdan önceki 8 haftalık süre ile çoğul gebelik halinde de 10 haftalık süre ve doğuma 3 hafta kalana kadar çalışılması durumunda ve doğum sonrası süre dahil toplam 2 yıllık süre borçlanılabiliyor.
- Bir doğum için borçlanılacak süre 720 gün.
- En fazla 3 doğum için borçlanma imkanından yararlanılıyor. Böylece ikişer yıllık sürelerle birlikte toplam borçlanma süresi 6 yıl oluyor.
- 3 çocuk için borçlanma yapacak bir kişinin, toplam 2160 (720x3) güne kadar borçlanma imkanı bulunuyor.
- Doğum yaptıktan sonra çalışanın adına yatan prim süreleri borçlanmada dikkate alınmıyor.
- Doğum borçlanmasında bilinmesi gereken en önemli husus, emeklilik için gerekli olan prim gün sayısına olan katkısıdır. Yoksa doğum borçlanması emeklilik yaşını erkene çekmez. Sadece emeklilik için gerekli olan prim gün sayısını azaltır.
- Örneğin, 9 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihinde işe giren bir SSK’lı, 7000 gün prim ödemesi ve 58 yaşını doldurması gerekiyor. Bu çalışanın bir doğum yaptığında, 720 gün borçlanabiliyor. Bu da emeklilik için gerekli prim gün sayısını 720 gün aşağı çekiyor ve emeklilik için doldurulması gereken prim gün sayısı bu sayede 6280 gün oluyor.
- Doğum borçlanması asgari ücrete göre belirleniyor ve her yıl asgari ücretteki değişikliğe göre borçlanma miktarı da artıyor. Borçlanma karşılığında ödenecek en düşük tutar asgari ücretin yüzde 32’si, en yüksek tutar da asgari ücretin yüzde 32’sinin 7,5 katıdır. Bugün için, en düşük tutar aylık 649,44 lira, günlük ise 21,65 liradır.
- 2018 yılı için, 1 çocuk için yapılacak borçlanma karşılığında ödenecek tutar 15.566,64 (720 gün x 21,65 TL) liradır.
ASKERLİK BORÇLANMASI İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR
- Erkekler, er ve erbaş olarak ya da yedek subay okulunda geçen sürelerini emeklilik için borçlanabiliyorlar.
- Askerlik borçlanması en fazla askerlik süresi kadar yapılabiliyor.
- Askerlik borçlanması, emeklilik için gerekli olan prim gün sayısını artırır. Örneğin, emeklilik için gerekli yaş ve prim ödeme gün sayısını yerine getiren erkek çalışanların, çalıştığı süre emekliliğine yetmiyorsa, askerlik borçlanması yaparak bu süreyi tamamlayabilir.
- Emekli olmasına bir yıl kalan bir çalışan, bu süreyi çalışarak geçirmek yerine askerlik süresini borçlanabilir.
- Askerlik borçlanması çalışmaya başlamadan öncesi için de yapılabilir. Şöyle ki; ilk sigortalı girişi 2000 yılında olan biri, askerliğini 1999 yılında yapmışsa, askerliğini borçlanması halinde, emeklilik yaşını da erkene çekebilir. Eğer bir yıllık borçlanma yapılırsa, emeklilik yaşını da bir yaş önceye çeker ve 60 yaşında emekli olunacaksa 59 yaşında emekli olmaya hak kazanır. Askerlik öncesi sigortalı olanlar ise bu haktan yararlanamıyor.
- Askerlik borçlanması asgari ücrete göre belirleniyor ve her yıl asgari ücretteki değişikliğe göre borçlanma miktarı da artıyor. Borçlanma karşılığında ödenecek en düşük tutar asgari ücretin yüzde 32’si, en yüksek tutar da asgari ücretin yüzde 32’sinin 7,5 katıdır. Bugün için, en düşük tutar aylık 649,44 lira, günlük ise 21,65 liradır.
- Örneğin, bir yıl askerlik borçlanması yapacak bir çalışan, 7.902 lira (365x21,65 TL) ödeme yapacaktır.
- Askerlik borçlanmasından yararlanabilmek için kişinin askerde olduğu süre içinde işvereni tarafından sosyal güvenlik kurumuna prim ödenmemesi gerekir. Eğer askerlik süresi içinde prim ödenmişse, ödenen bu primler sosyal güvenlik kurumu tarafından iptal edilir.
YARIN: ENGELLİ ÇALIŞANLAR NASIL VE NE ZAMAN EMEKLİ OLACAKLAR