Ekim ayı enflasyonunun belli olmasından sonra, Anadolu Ajansı`nın, yeniden değerleme oranının yüzde 56 olacağı haberi ekonomi çevrelerini karıştırdı. Motorlu Taşıtlar Vergisi, Taşıt Alım Vergisi, damga vergileri ve harçlar ile menkul sermaye iratlarına uygulanan indirim oranı, finansman gider kısıtlaması, Gelir Vergisi gibi vergileri etkileyen büyüklükler bu orana göre hesaplanıyor.
HESAP YÖNTEMİ;
Vergisi Usul Kanunu`nun mükerrer 298/10 maddesine göre; yeniden değerleme oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın ekim ayında (ekim ayı dahil) bir önceki yılın aynı dönemine göre DİE’nin Toptan Eşya Fiyatları İndeksi`nde meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. DİE`nin yayımladığı Toptan Eşya Fiyat Endeksi (TEFE) 1994 yılı = 100 kabul edildiğinde aylık dönemler itibariyle aşağıdaki gibidir.
DÖNEM ENDEKS;
Ekim 1999 1.780,1 -Kasım 1999 1.852,7 - Aralık 1999 1.979,5 - Ocak 2000 2.094,0 -Şubat 2000 2.179,3 -Mart 2000 2.246,8 - Nisan 2000 2.300,5 - Mayıs 2000 2.339,5 - Haziran 2000 2.346,4 - Temmuz 2000 2.370,5 - Ağustos 2000 2.393,0 - Eylül 2000 2.448,3 - Ekim 2000 2.216.7
İşte aşağıdaki endeksler esas alınarak iki farklı orana ulaşılabiliyor. Çünkü yeniden değerleme oranını tanımlayan yasa hükmü yıllık ortalama fiyat artışı deyimini kullanıyor. Bu ortalama deyimi iki farklı anlayışa neden oluyor. Maliyenin yeniden değerleme oranının hesaplanmasında; 1982 yılından beri devam eden bir anlayışı var. Buna göre öncelikle her ay için bir önceki yılın aynı dönemine göre aylık ortalama fiyat artışları hesaplanıyor. Bu şekilde 12 tane ortalama artış hesaplanmış oluyor. Daha sonra bu 12 artış oranı toplanıyor ve 12`ye bölünüyor. Bu anlayış esas alındığında Kasım 1999 - Ekim 2000 ayları için hesaplanacak aylık ortalama artış oranları esas alındığında % 52.4 gibi bir oran çıkıyor. Kamuoyuna yansıyan ve Maliye`nin benimsediği söylenen % 56 olduğuna göre bu oran yakın.
Maliye’nin yeniden değerleme oranı konusunda belirleme yetkisi yok. Sadece oluşmuş enflasyon oranını yeniden değerleme oranı olarak ilan etme yetkisi var. Bir önceki yılın aynı dönemine göre endekste meydana gelen artış oranının DİE ile paralel olması gerekir. Yani yeniden değerleme oranının Ekim 2000 - Ekim 1999 / Ekim 1999 formülüne göre hesaplanması gerekir. Bu şekilde hesaplama yapılırsa (2.516,7 - 1.780,1) / 1.780,1 = % 41.38 veya yaklaşık olarak yüzde 41.4 gibi bir oran çıkacak ve kamuoyuna yansıyan Ekim 2000 enflasyon oranı zaten budur. (MİLLİYET)