Uzmanlar, dunya ekonomisini 3motorlu ucaga benzetiyor. Birinci motor Japonya: Tamamen durmus. Ikincisi Avrupa: Hiz kaybediyor ve gelen sesler de gittikce kotulesiyor. Ucuncusu ise ABD: Bir tek bu motor calisiyor. Ancak, yakitin ne zaman bitecegi belli degil... Turkiye`inn ihracatinin yuzde 60`tan fazlasini yaptigi ve finans piyasalarinin yakindan izledigi, dunyayau yon veren bu dev ekonomiler hakkinda yapilan yorumlar oldukca karamsar. Bundan 19 ay once Tayland`da baslayan ve Asya, Rusya, Brezilya`yi kasip kavuran, Turkiye`ye de ugrayan, Avrupa, ABD gibi devleri sarsan kriz firtinasi hala dinmis degil. Uzmanlar, firtinaya bir tek ABD`nin dayanabildigini rahatlikla soyluyorlar. Ancak, simdilik... Tum dunyanin yakindan izledigi 3 dev ekonomide son durum soyle:
Felaket borsayla gelebilir
ABD: Dunyadaki durgunluk ABD`yi de etkiliyor. Ancak, gecen Eylul ayinda krizin tam ABD`yi vuracagi sirada Merkez Bankasi`nin art arda yaptigi uc faiz indirimi hem dunya ekonomisini `kurtardi` hem de Wall Street`in hizli bir tirmanisa gecmesini sagladi. ABD ekonomisi simdilik saglam gorunuyor. Tuketici harcamalari suruyor, issizlik 28 yilin en dusuk seviyesinde, yatirimlarda ve karlarda bir dusus sozkonusu degil. Ancak, Cuma gunu 1998 yili ticaret aciginin tarihi rekor kirdigi ve yillardir ilk kez Aralik ayinda ihracatin Asya krizi nedeniyle dustugu aciklandi. Asya ve Avrupa`daki durgunlugun devam etmesi ABD ekonomisini zedelemeye devam edebilir. Bu devle ilgili bir diger endise ise, yuksek teknoloji sektoru. Buyumeyi `fisekleyen`, yeni is alanlari yaratan internet ekonomisi ayni zamanda Wall Strett`teki hizli yukselisin de nedeni. Ancak, borsa `balonunun patlamasi` dunya ekonomisini gercek bir durgunluga itebilir.
AVRUPA: OECD, son olarak 1999`da ABD ekonomisinde buyumeyle ilgili tahminini yuzde 3`e cikarirken, Avrupa`yi yuzde 2`nin altina dusurdu. OECD`nin onceki tahmini yuzde 2.2`ydi. Zaten Avrupa`dan gelen haberler de pek ic acici degil. Cuma gunu iki buyuk ekonomiden kotu haberler geldi ve duzelmeye iliskin belirti de yok. 1998`in son ceyreginde Alman ekonomisi yuzde 0.4 kuculdu. Bu rakam beklenenden kotuydu. Fransa`da ise sanayi uretimi rakamlarinda onemli bir dusus aciklandi.
Faiz indirimi bekleniyor
11 AB ulkesi 1999 basinda tek para birimi Euro`yu, `kazasiz, belasiz` baslatti. Ancak, Euro`nun deger kaybi nedeniyle Avrupa`da faiz indirimi yeniden gundemde. Bu ekonomik buyumeye baski yapacak bir baska unsur. Ayrica, AB`de yuzde 10.8 seviyesindeki inatci issizlik de sosyal huzursuzluga neden oluyor.
JAPONYA: OEC`ye gore, 1999`da Japon ekonomisi yuzde 1/2 oraninda daralacak. japon ekonomisinin en buyuk sorunu mali sistemin yeniden yapilanmasi. Hukumetin asiri borclu finans sistemini yeniden yapilandirma plani cok yavas ilerliyor. Japonya, Ikinci Dunya Savasi sonrasindaki en buyuk durgunlugu yasiyor. Bu durgunlugun kroniklesmesi, Asya bolgesinde canlanmayi da baltalayacak. Japonya`da gecen yil rekor bir rakam olan 19 bin 171 sirket iflas etti. Geride 126 milyar dolar borc biraktilar. Krizin ardinda yatan gercek neden ise, Japon halkinin tuketmemesi, Japon ekonomisinin ic tuketim yoluyla canlanmasi bekleniyor. Ancak `cesit cesit tuketim kampanyasina` ragmen mal alan yok ve fiyatlar surekli dusuyor. Tasarruflar artarken, bankalar bu paralari kredi olarak ic ve dis piyasada satti. Asya krizinin de etkisiyle kredilerin geri donmemesi finans sektorunu zora soktu. (SABAH)