Merkez Bankası`nın uyguladığı para politikası ile bu yıl kur artışları düşük tutularak TL`nin aşırı değerlendiği yönündeki eleştirilere karşın, DPT`nin reel kur endeksi bunun aksine bir tablo sergiliyor.
DPT`nin, 0.75 dolar ve 0.25 marktan oluşan döviz sepeti ile ABD, Almanya ve Türkiye`deki enflasyon oranlarını dikkate alarak oluşturduğu oranlarını dikkate alarak oluşturduğu 1982 bazlı reel kur endeksine göre, TL`nin sepet karşısındaki değeri, ocak-ekim döneminde reel olarak yüzde 2.35 gerileme kaydetti.
Enflasyonun kur artışlarının üzerinde seyrettiği yılın ilk dört ayında TL, dolar-mark sepeti karşısında yüzde 2.17 değer kazanırken; bu trendin tersine döndüğü izleyen beş aylık dönemde ise yüzde 5.32 değer yitirdi. Ancak TL, ekim ayında sepet karşısında yüzde 0.95 değerlendi. Böylece yılın ilk on aylık dönemi itibariyle TL`de dolar-mark sepetine göre yüzde 2.35 oranında bir reel değer kaybı oluştu.
Aylara göre seyir
ABD için üretici fiyatları, Almanya için sanayi ürünleri üretici fiyatları ve Türkiye için toptan eşya fiyatları (TEFE) esas alınarak oluşturulan reel kur endeksine göre, TL`nin dolar-mark sepeti karşısındaki değeri ocak ayında reel olarak yüzde 1.69, şubatta da yüzde 0.4 arttı. Mart ayında sepet karşısında reel olarak yüzde 0.02 değer yitiren TL, nisanda yüzde 0.1 değerlendi.
Türkiye`de enflasyonun düşmeye başladığı izleyen dönemde ise TL ekim ayına kadar, sepet karşısında sürekli değer yitirdi. TLde sepete karşı reel olarak mayıs ayında yüzde 1.49, haziranda yüzde 1.58, temmuzda yüzde 0.74 ve ağustosta yüzde 0.9, eylül ayında da yüzde 0.72 değer kaybı oluştu. Ekim ayında ise TL, DPT`nin döviz sepeti karşısında yüzde 0.95 oranında değerlendi.
Reel kur endeksi
TL`nin 1982 yılında 100 kabul edilen sepet karşısındaki alım gücü, izleyen yıllardagerileyerek 1990`a gelindiğinde yıl ortalamasında 96.8 düzeyinde gerçekleşmişti. Ağır ekonomik krizin yaşandığı ve yüksek oranlı devalüasyona gidilen 1994 yılında reel kur endeksi 69.4`le yıllık ortalama bazda en düşük düzeyine inmişti.
Kur ve TEFE artışları arasındaki marjın giderek kapanması sonucu TL, 1995`te yeniden değerlenmeye başladı, ancak 1982 düzeyini hiçbir zaman yakalayamadı. TL`nin döviz sepeti karşısındaki alım gücü 1982 yılındaki düzey 100 kabul edilirse, 1995 ortalamasında 78.3, 1996`da 77.1, 1997`de 76.9, 1998`de 78.7 ve 1999`da 75.5 oldu.
DPT`nin 1982 bazlı endeksine göre TL`nin dolar-mark sepeti karşısındaki değerini gösteren rakam bu yıl nisan ayında 77`ye kadar yükseldi. Ancak izleyen dönemde bu süreç tersine dönmeye başladı. TEFE`de düşüş sürecinin başlamasıyla TL`nin sepete göre alım gücü mayısta 75.9`a, haziranda 74.7`ye, temmuz ayında 74.1`e, ağustosta 73.4`e, eylülde de 72.9`a kadar geriledi. Ekim ayında ise TL`deki değerlenmeyle endeks 73.6`ya yükseldi.
Buna göre baz yılı olan 1982`ye göre önemli oranda değer kaybına uğramış olan TL, devalüasyon yılı 1994`e göre ise aşırı değerlenmiş durumda. (ANKA)