Son günlerde en çok merak edilen konu krizin dibinin görülüp <ımg hspace="10" src="http://i.bigpara.com/i/55big/borsa_yabanci_44.jpg" align="right" vspace="5">görülmediği. Sadece bizde konuşulmuyor, özellikle gelişmiş ülkelerde daha fazla dillendiriliyor.
Aydın AYAYDIN/VATAN GAZETESİ
Ne de olsa kriz bizde teğet geçtiğinden dibi olmayacak. Dışarıyı merak ediyoruz. ABD’de, AB’de ve diğer gelişmiş ülkelerde kriz biterse bizde büyüme çabuk başlar umudundayız.
Batılıların krizi bizde teğet geçti, toparlanması bizi şaha kaldırır diye bekliyoruz.
Batıda iki yıldır kriz var. Oldu mu o kadar demeyin; bizde teğet geçti, anlamadınız. Analistler daha önceki krizler kaç dönem sürdü hesaplamış, 7 çeyrekten sonra toparlanma başlar diyorlar. Süreyi nasıl hesaplayacağız? O da basit. Durumunuzun en iyi olduğu anı işaretleyeceksiniz. Sonra Ankara’ya sırtınızı dayayıp saymaya başlayacaksınız. Yeniden toparlanmaya başlayıncaya kadar geçen zaman, size göre krizin süresini verecek. Ben sayıyorum ama bir türlü sonu gelmiyor diyenler hemen saymayı bıraksın, çünkü kriz onları teğet geçmiş demektir. Hatta krize hiç girmeyenler de olabilir, onlar şanslarına küssün. Krizlerinin süresini hesaplayamadıklarına üzülmesinler, bir sonraki dönem için hazırlık yapsınlar.
***
Dibi göründü tartışmaları arasında geçen hafta önemli bir açıklama yapıldı. Krizin faturası göründü. Kesin olmayan ve yükselmesi muhtemel olan bedel 4.1 trilyon dolar. Türkiye’nin yıllık gelirinin 5 katı. ABD’nin gelirinin çeyrekte biri. Demek ki bunca telaş, bunca heyecan boşa değilmiş. ABD’nin dizi dizi paket açıklamasının da nedeni belli oldu. Bu ölçekte bir fatura birikmiş kimsenin haberi yok. Olacak iş değil. Önce piyasayı istediğin gibi kullan sonra piyasa çalışmıyor yorumunu yap. İnsaf edin.
Faturanın daha da büyümesini normal karşılamak gerekir. Bu büyüklükteki maliyetin kısa sürede toparlanmaya neden olmayacağını da kabul etmek gerekir. Bu durumda hangi aşamada olduğumuzu belirleyelim. Birinci aşama olan balonun şişirildiği dönemdi. Sonra balon şişti ve havalandı. Gaz 2007’de bitti, 2008’de yere çakıldık. Hasar tespiti yeni yapılıyor. 4.1 trilyon dolar.
Yangını söndürmek için yapılan harcamaların etkisini bundan sonra göreceğiz. Yangının bitmesi bile beklentileri değiştirdi; dibini gördük ya buna da şükür.
***
ABD’den gelen veriler yangının kontrol altında olduğunun sinyallerini veriyor.
AB’de ise sanayi üretimindeki düşüş durmuş görünüyor. Enflasyonun seyri de talep düşüşünün yavaşlamaya başladığının öncü işaretlerini veriyor. Petrol dışındaki temel ticari malların fiyatlarındaki gerileme de durdu. Bunlar iyi de, hükümetlerin bütçe açıkları da büyüdü. Özel sektör zararları ve düşük büyüme dikkate alındığında vergi gelirlerinin kısa sürede artması kolay değil. Yeni vergi kaynaklarına ihtiyaç var, söylemesi kolay da siyaseten zor bir konu. Bu dönemde kim nasıl vergilendirilecek?
***
Durum Türkiye açısından da farklı değil. Özel sektör frene, kamu gaza bastı. Bütçenin ilk çeyrek seyri rekor bir açığa yelken açıldığını gösteriyor. Açığın kontrol altına alınmasını sağlayacak araç sınırlı. Geliri artırmak isteseniz kayıtlı olanlarda yer yok, harcamaları kısmaya kalksanız herkes ayağa kalkıyor. Herkesin umudu krizin sona ermesi. Hele bir sona ersin, toparlanmanın çabuk olacağını bekleyenlerin sayısı giderek artıyor. Umarım öyle olur. Hoşunuza gitmese de Japonya’nın 10 yılı aşkın süredir durgunluktan çıkamadığını hatırlatmak isterim.