Bundan böyle kamu yatırımlarında sosyal sektörlere ağırlık verilecek... Yıllardır ilk sırada yer alan ulaştırma yatırımlarına ise sert fren geliyor.
Devlet 2001 yılından itibaren yeni bir yatırım stratejisini uygulamaya koyuyor. Sektörler itibariyle kamu yatırımlarının dağılımında yıllardır ilk sırada yer alan ulaştırma sektörüne yönelik yatırımlar dramatik bir şekilde frenlenirken, kaynakların diğer sektörlere, özellikle de sosyal sektörlere kaydırılması öngörülüyor.Türkiye`nin 2001 yılında toplam 153.4 katrilyon liralık mal ve hizmet üretimi gerçekleştirmesi, başka ifadeyle gayri safi milli hasıla elde etmesi bekleniyor. Dış dünyadan sağlanacak net kaynaklarla birlikte, 2001 yılında toplam 161.8 katrilyon liralık kaynak oluşacağı hesaplanıyor. Elde edilecek bu kaynağın yüzde 23.4`lük bölümü yatırıma dönüştürülürken, kalan yüzde 76.6`lık bölümü tüketime gidecek. Bu yıla oranla gelecek yıl toplam yatırımlar yüzde 24 artarak 37.9 katrilyon liraya ulaşacak. Tüketim harcamaları ise yüzde 21.7 ile daha düşük bir artış gösterecek ve 124 katrilyon lira olacak. Yani gelecek yıl, yaratılacak kaynakların daha büyük bir bölümü tasarruf edilerek, yatırıma dönüştürülecek. Kamu kesimi, kaynaklarının yüzde 33.3`ünü yatırıma çevirirken, bu oran özel kesimde yüzde 21.2 olacak.Toplam yatırımlardan stoklardaki değişme düşüldükten sonra ortaya çıkan sabit sermaye yatırımları (SSY) ise 2001 yılında 36.2 katrilyon lira olacak. Bunun 9.6 katrilyon liralık bölümü kamu, 26.6 katrilyon liralık bölümü özel sektör tarafından gerçekleştirilecek.
KAMUNUN PAYI AZALIYOR;
Devlet Planlama Teşkilatı tarafından halen üzerinde çalışılan 2001 yılı program hedeflerine göre, gelecek yıl kamu kesiminin sabit sermaye yatırımları içindeki payı azalacak. Toplam yatırımların bu yıl yüzde 23.5 olan milli gelire oranı gelecek yıl hemen hemen aynı düzeyde kalmak üzere yüzde 23.6 olacak. Özel sektör yatırımlarında bu oran yüzde 16.8`den yüzde 17.3`e yükselecek. Kamu yatırımlarında ise yüzde 6.8`den 6.3`e inecek.Sabit fiyatlarla bu yıla göre gelecek yıl toplam yatırımlardaki artış yüzde 5 olurken, bu oran özel sektörde yüzde 8.2 gibi yüksek bir düzeyde gerçekleşecek. Kamu yatırımlarında ise yüzde 3.1`lik azalma meydana gelecek. Kamu yatırımlarındaki bu reel azalmanın, Türk Telekom`un kamu kapsamı dışına çıkarılmasından kaynaklanacağı belirtiliyor. Gelecek yıl devletin gerçekleştireceği toplam 9.6 katrilyon liralık sabit sermaye yatırımının 3.5 katrilyon liralık bölümü konsolide bütçe ödeneklerinden karşılanacak. Bunu 2.5 katrilyon lirayla KİT`ler, 1.9 katrilyon lirayla yerel yönetimler izleyecek. Gelecek yıl kamu yatırımları içinde konsolide bütçe ve yerel yönetimlerin payı artarken, KİT`ler ve özellikle fonların payında ciddi azalma olacak. Bazı fonların tasfiyesi ve bütçe kapsamına alınması fon yatırımlarındaki azalmanın nedenini oluşturuyor. Diğer yandan özelleştirme kapsamındaki kuruluşların yatırım ödeneklerinin sınırlandırılması, bir bütün olarak KİT yatırımlarının yavaşlamasını beraberinde getiriyor.
ULAŞTIRMA YERİNE SOSYAL SEKTÖRLER;
Devletin ve özel sektörün toplam yatırımları içinde en yüksek paya sahip olan ve son yıllarda ağırlığı artan ulaştırma yatırımları önümüzdeki yıl önemli ölçüde frenlenecek. Bu yıl yüzde 26.9`a kadar yükselmesi beklenen ulaştırma yatırımlarının toplam içindeki payı gelecek yıl yüzde 25.7`e gerileyecek. Buna karşılık eğitim, sağlık, enerji ve imalat sanayi yatırımlarının toplamdan aldığı pay artacak. Gelecek yıl 36.2 katrilyon liralık toplam yatırımın 9.1 katrilyon liralık bölümü ulaştırma, 8 katrilyon liralık bölümü konut, 6.4 katrilyon liralık bölümü imalat sanayine yönelik olacak.Ulaştırma yatırımları bu yıla oranla gelecek yıl reel bazda yüzde 1.8 azalacak. Buna karşılık enerji yatırımlarında yüzde 26.5, eğitim yatırımlarında yüzde 13, sağlık yatırımlarında yüzde 10.7 gibi yüksek oranlı reel artışlar meydana gelecek.Yatırımların ulaştırma sektöründen diğer sektörlere kaydırılması, devletin bu yöndeki ciddi politika değişikliğinin bir yansıması olarak ortaya çıkıyor. Çünkü kamunun toplam yatırımları içerisinde tek başına ulaştırmanın payı yüzde 35-36 düzeyinde bulunuyordu. 2000 yılı itibariyle yüzde 35.2 olması beklenen bu oranın gelecek yıl 10 puana yakın azalarak yüzde 25.5`e ineceği varsayılıyor.
Diğer bütün sektörlerin payında ise artış öngörülüyor. Eğitime yönelik kamu yatırımlarının toplam içindeki payının yüzde 11.6`dan yüzde 13.9`a, sağlık yatırımlarının yüzde 3.9`dan yüzde 4.9`a, enerji yatırımlarının yüzde 16.1`den yüzde 17.6`ya yükseltilmesi planlanıyor.Gelecek yıl toplam kamu yatırımlarında cari fiyatlarla yüzde 14.3 artış öngörülürken, ulaştırma yatırımlarının yüzde 17.3 azalacağı hesabı yapılıyor. Reel bazda ise ulaştırma yatırımlarının yüzde 30.3 azaltılması, bunun etkisiyle toplam yatırımların yüzde 3.1 gerileme göstermesi bekleniyor.Kamu kesiminin ulaştırma yatırımlarından çekilmesiyle oluşacak boşluğun kısmen özel sektör tarafından karşılanması olası görünüyor. Özel sektörün toplam yatırımlarından ulaştırmanın aldığı payın gelecek yıl da artışını sürdüreceği hesabı yapılıyor.
Ulaştırmanın geçen yıl yüzde 19.3 iken bu yıl yüzde 23.6`ya çıkması beklenen payının gelecek yıl yüzde 24.9`a ulaşacağı tahmin ediliyor.Özel sektörün ulaştırmayla birlikte üç önemli yatırım kaleminden diğer ikisini oluşturan konut ve imalat sanayi yatırımlarının payında ise gelecek yıl azalma olacak. Bu arada, daha önceleri toplam içindeki payı çok sınırlı olan enerji yatırımları gelecek yıl çok hızlı bir artışa konu olacak. Cari fiyatlarla özel sektör toplam yatırımlarında yüzde 27 olarak tahmin edilen artış oranı, enerji yatırımlarında yüzde 105 gibi yüksek bir düzeye ulaşacak. Reel bazda ise, özel sektör toplam yatırımları yüzde 8.2 artarken, enerji yatırımları yüzde 74 artacak.(PARA)