Devletin, kamuoyuna açıkladığı borç stokunun, borçların tümünü göstermediği ve borcun çok büyük bir kısmının saklandığı belirlendi. IMF`nin devletin resmi borç verilerine güvenmeyip kendi verlierini ürettiği ortaya çıktı. Sayıştay, devletin sakladığı borçların toplamının 1999 yılında 15 katrilyon lira ile milli gelirin yüzde 18`ine yaklaştığını bildirdi. Devletin borçlarını, kamu borçlarının giderek ağırlaşması ve kamoyunun bu konudaki hassasiyeti yüzünden sakladığı ifade edildi.
Sayıştay tarafından hazırlanan 2000 Yılı Mali Raporunda, borçlanma ve borç stokuyla ilgili skandal sayılabilecek tespitlere yer verildi. Kamu kesiminin borcu olmakla birlikte, kamu borçları içerisinde gösterilmeyen bazı kalemler bulunduğuna dikkat çekilen raporda, bu işlemin hükümetlerin mali disipline aykırı uygulamalarıyla gerçekleştiği vurgulandı.
Stok 50 katrilyon
Sayıştay Genel Kurulu`nun 26 ekim 2000 tarihinde görüşerek kabul ettiği rapora göre, kamu borç stokuyla ilgili rakamlar 1999 yılı sonunda 13 katrilyon lirayı bulan görev zararı borçlarından henüz kağıda bağlanmamış olan kısmı borç stoku rakamları arasında yer almıyor. Devlet bu rakamın bu yıl sonunda 20 milyar dolar olması bekleniyor.
Ayrıca, bir tür borç niteliğinde olan ve çok büyük miktarlara ulaşan emanet hesaplarında tutulan miktarlar da borç rakamına dahil edilmiyor. Emanet hesabında tutulan ve borç olarak gösterilmeyen bu kalemin de 1999 sonunda 1 katrilyon lira olduğu hesaplanıyor.
Görev zararı ve emanet hesapları dışında muhasebe sorunları nedeniyle dış borçlar da tam olarak izlenemiyor. Bu nedenle Sayıştay dış borç stoku rakamının da gerçek kamu borcunu yansıtmadığını savunuyor.
Sayıştay`ın rapouna göre, 1999 sonunda devletin gizlediği borcu 14 katrilryon lirayı buluyor. Bu rakam Türkiye`nin 1999 yılındaki milli gelirinin yüzde 18`i kadar bir büyüklük oluşturuyor. hazine`nin 1999 yılı sonu için açıkladığı 22 katrilyon 922.1 trilyon liralık iç borç stokunun isey üzde 63`üne ulaşıyor. ANKA`nın yaptığı hesaplamaya göre Devlet gerçek borcunu gösterseydi 1999 yılı sonunda iç borç stoku 22.9 katrilyon yerine 36.9 katrilyon lira olarak açıklanacaktı. Görev zararları ve emanet hesapları 2000 yılında da devam ettiği için şu andaki borç stokunun da 32 katrilyon yerine 50 katrilyon liraya yakın bir rakam olarak açıklanması gerekecekti.
Borç stoku neden eksik gösteriliyor
Sayıştay`a göre borç stokunun eksik açıklanmasının en önemli nedenlerinden biri kamuoyu korkusu. Raporda, stokun eksik gösterilmesi nedenleri tartışılırken, Kamu borçlarının giderek ağırlaşması ve kamuoyunun bu konudaki hassasiyeti, borç yükünün tam olarak açıklanmamasının sebepleri arasındadır görüşüne yer verilmiyor.
Raporda, Devlet muhasebesindeki mevcut düzenlemelerin kamu borçlarını izlemek ve yorumlamaktaki yetersizliği, görev zararı borçları gibi bir kısım işlemlerin muhasebe kayıtlarına hiç intikal ettirilmemesi, yayınlanan rakamların analize elverişli olmaması, borç tanımında yapıan değişiklikler, yıllar içerisinde stok değişiminde gözlenen tutarsızlıkların da stokun eksik gösterilmesine neden olduğu belirtildi.
Doğurduğu sonuçlar
Rapora göre, borç stkonunu eksik gösterilmesinin kamu borçlarının ağırlığını gözden kaçırdığı ve ekonomiyle ilgili verileri yanıltıcı ve güvenilmez hale getiriyor. Borç verilerini kullanan kuruluşlar (TBMM, Sayıştay, DPT, piyasalar, kamuoyu) eksik bilgilendiriliyor. Buda ekonomiyle ilgili olarak alınan kararları olumsuz etkiliyor. Kamuoyu, kendini doğrudan ilgilendiren ve etkileyen önemli mali konulara ilgisini kaybediyor.
IMF güvenmeyip kendi rakamını üretiyor
Raporda, borçların eksik raporlanmasının Türkiye`nin uluslararası alandaki güvenirliğini zedeliyor. Örneğin IMF, Türkiye ile yaptığı görüşmelerde resmi rakamları kabul etmeyip kendi rakamlarını üretiyor. (ANKA)