Türkiye`nin cari işlemler açığında bu yıl ithalat artışına bağlı olarak yaşanan hızla büyüme eylül ayında önemli ölçüde hız kesti.
Merkez Bankası ödemeler dengesinde eylül ayı ilişkin gelişmelerini açıkladı. Buna göre cari işlem dengesi eylülde 51 milyon dolarla önceki aylara göre daha düşük düzeyde açık verdi ve dokuz aylık cari açık 6 milyar 771 milyon dolar düzeyinde oluştu.
Dış ticaretin etkisi
Cari işlemler açığı büyük ölçüde dış ticaretten kaynaklandı, diğer mal v ehizmet gelir-gider dengesi lehte bir gelişme gösterdi.
Cari işlemler kapsamında dokuz aylık ihracat geçen yılın aynı dönemine göre 1 milyar 658 milyon dolar artarak 22 milyar 800 milyon dolar oldu. Bunun 2 milyar 71 milyon dolarını geçen yıla göre 569 milyon dolar artan bavul ticareti oluşturdu. İthalat ise 10 milyar 514 milyon dolarlık artışla 38 milyar 841 milyon dolara ulaştı. Bunun sonucunda 16 milyar 41 milyon dolarlık bir dış ticaret açığı oluştu. Dış ticaret açığı geçen yıla göre büyüme 8 milyar 826 milyon dolar daha yüksek çıktı.
Diğer mal ve hizmet gelirlerden turizm gelirleri 1.9 milyar dolarlık artışla 5 milyar 869 milyon dolara, faiz gelirleri 203 milyon dolarlık artışla 1 milyar 959 milyon dolara yükseldi. Diğer gelirler ise 251 milyon dolar azalarak 8 milyar 482 milyon dolara geriledi. Dokuz ayda 16 milyar 310 milyon dolar olarak gerçekleşen diğer mal ve hizmet gelirleri geçen yılın eş dönemine göre 1 milyar 852 milyon dolar arttı.
Turizm giderleri 402 milyon dolar artarak 1 milyar 452 milyon dolar, faiz giderleri 234 milyon dolar artarak 4 milyar 350 milyon dolar, diğer giderler 361 milyan dolar artarak 5 milyar 18 milyon dolar oldu. Böylece diğer mal ve hizmet giderleri geçen yıla göre 402 milyon dolar azalarak 10 milyar 820 milyon dolara geriledi.
İşçi dövizi gelirlerinin 197 milyon dolar azalarak 3 milyar 365 milyon dolar olduğu dokuz ayda diğer özel karşılıksız transferler 66 milyon dolar artarak 294 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.
Resmi net karşılıksız transferler ise 93 milyon dolar azalarak 121 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.
Sermaye hareketleri
Ocak-eylül döneminde doğrudan net yabancı sermaye yatırımlarında net 257 milyon dolarlık düşüş yaşandı.
Geçen yılın ilk dokuz ayında 1 milyar 729 milyon dolar olan portföy yatırımları bu yıl aynı dönemde 6 milyar 32 milyon dolara ulaştı.
Uzun vadeli sermaye hareketleri yoluyla 2 milyar 981 milyon dolarlık giriş yaşandı. Anılan dönemde uzun vadeli kredi kullanımı 12 milyar 393 milyon dolar olurken, ödemeler 9 milyar 926 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Kredi mektuplu döviz tevdiat hesaplarında 514 milyon dolarlık artış meydana geldi.
Anılan dönemde net kısa vadeli sermaye girişleri de 2 milyar 367 milyon dolar olarak belirlendi.
Dokuz aylık döviz gideri 50 milyar dolar
Türkiye`nin dokuz aylık döviz harcaması 50 milyar dolara ulaşırken, döviz gelirleri 43m ilyar dolarda kaldı.
ANKA`nın Merkez Bankası`nın verilerinden yaptığı hesaplamaya göre, ithalattaki hızlı artışa bağlı olarak Türkiye`nin döviz harcamaları bu yılın ilk dokuz ayında geçen yılın eş dönemine göre 10.1 milyar dolar arttı ve 49.7 mimlyar dolara ulaştı. Aynı dönemde döviz gelirlerindeki artış ise sadece 3.3 milyar dolarda kaldı. Ocak-eylül döneminde 42.9 milyar dolara ulaşan döviz gelirlerinde yaşanan artışa en önemli katkıyı ise turizm gelirlerindeki büyüme yaptı.
Türkiye`nin ocak-eylül dönemindeki döviz harcamalarının 38.8 milyar dolarını ithalat oluşturdu. İthalat harcamalarında 1999 yılına göre yaşanan artış 10.5 milyar dolara ulaşırken, turizm harcamaları sadece 234 milyon dolarlık artışla 1 milyar 452 milyon dolar, faiz ödemeleri ise 361 milyon dolarlık artışla 4 milyar 350 milyon dolara çıktı. Diğer döviz harcamaları ise 997 milyon dolarlık azalışla 5 milyar 18 milyon dolara geriledi.
1999 yılının eş döneminde Türkiye`nin döviz harcamaları ithalatın düşük seyretmesi nedeniyle 38.5 milyon dolar olmuştu.
Döviz gelirlerinin ise 22.8 milyar doları geçen yıla göre 1.7 milyar dolar artan ihracat gelirleri oluşturdu. Döviz gelirleri içerisinde en hızlı artış ise 1.9 milyar dolarla turizm gelirlerinde yaşandı. İyi bir turizm sezonu yaşanan bu yılın ilk dokuz ayında 5.9 milyar dolarlık gelir sağlandı. İşçi dövizi girişlerinin, 197 milyon dolar azalarak 3.4 milyar dolarda kaldığı bu dönemde diğer döviz gelirleri ise 278 milyon dolarlık azalmayla 8.9 milyar dolara indi.
Türkiye`nin döviz gelirleri 1999 yılının eş döneminde ise 39.6 milyar dolar olmuştu. (ANKA)