Hedeflere ulaşılamasa da 2000 yılında enflasyonda önemli bir gerileme yaşandı. 1999 yılı sounnda yüzde 60’lar düzeyinde olan enflasyon, 2000 yılı sonunda yüzde 30’lar düzeyine indi.
2000 yılında enflasyonun epey mevzi kaybetmesini sağlayan hükümet, 2001 yılında canavarı ricata zorlamaya çalışacak. Hedefler tutarsa 2001 yılı sonunda enflasyon TEFE’de (toptan eşya fiyatları endeksi) yüzde 10’a, TÜFE’de (tüketici fiyatları endeksi) yüzde 12’ye inecek.
Enflasyonu etkileyen faktörlere ilişkin beklentilerin incelenmesi, canavarın 2001 yılında da mevzi kaybetmeyi sürdüreceğini gösteriyor. Çünkü rüzgar, 2000 yılında oludğu gibi 2001 yılında da canavara karşı esecek gibi görünüyor.
Rüzgar arkamızda
Ekonomide enflasyona etki eden çok sayıda faktör var. Biz bunlardan belli başlı 12’sindeki son durumu inceledik.
Karşı sayfadaki tabloda görebileceğimiz gibi, 2000 yılında bu faktörlerin çoğunda enflasyonu düşürücü yönde hareket yaşandı. Özellikle döviz kurlarındaki artışın sınırlı tutulması ve faizlerdeki düşüş, enflasyon canavarına ağır darbe vurdu.
Henüz adım attığımız 2001 yılına yönelik beklentiler, söz konusu faktörlerin çoğunda yine enflasyonu düşürücü hareket yaşanacağı yönünde. 2001 yılında enflasyon canavarına ağır darbe vurmaya aday faktörlerin başını ise döviz kurlarındaki artışın yine düşük tutulması ve yurtiçi talep düzeyinin gerilemesi çekecek gibi görünüyor.
2000 yılında enflasyonun düşmesine en çok etki eden faktör, uygulanan döviz çapası politikası oldu. Kur artışının yüzde 20 ile sınırlandırılması, ithal hammadde ve ara mallarının TL cinsinden fiyatlarındaki artışı sınırlı tutarak işletmelere maliyet avantajı sağladı.
Döviz çapası uygulaması 2001 yılında da sürecek. 2001’de döviz sepetinde yaşanacak toplam artış yüzde 6.7 ile yüzde 15 arasında olacak.
Merkez Bankası’nın bu hedefi tutturacak gücü var. IMF’den sağlanan 7.5 milyar dolarlık ek rezerv desteği bu gücü iyice pekiştirdi.
Kur hedefinin tutması, 2001’de de işletmelerin maliyetlerindeki artışın sınırlı kalması demek. Tabii bu durum fiyat artılarını da sınırlandıracak.
Talep kısılacak
Faizlerin yüzde 100’lerden yüzde 30’lara düşmesi 2000 yılında talebin canlanmasına neden olmuştu. Çünkü faizlerin düşmesi iki yıldan beri ertelenne tüketim kararlarını devreye sokmuştu. Ancak kasım ve aralık aylarında yaşanan mali krizden sonra faizler yeniden yükseldi. En azından yılın ilk 3-4 ayında faizlerin eski seviyesine inmesi de beklenmiyor. Bu nedenle 2001 yılında talebin geçen yılki kadar canlı olmayacağı tahmin ediliyor. Bu durum ekonominin büyüme hızını düşürecek. Fakat bu arada fiyatların da hızı kesilecek.
Tabii faizlerdeki yükselme işletmelerin finansman maliyetlerini de artıracak. Bu durum enflasyonu yükseltici bir etkiy apacak.
Petrolden destek
2000 yılında ham petrol fiyatları yaklaşık yüzde 50 oranında artış gösterdi. Gerçi yılın son günlerinde ham petrolün varil fiyatı 25 doların altınaindi ama sonbahar aylarında bir ara 35 doların üstü bile görüldü.
Hükümet, vergi oranlarıyla oynayarak petrol fiyatlarındaki artışı akaryakıt fiyatlarına pek yansıtmadı. Ancak bu durum bütçe üzerine önemli bir yük bindirdiğinden, aynı politikanın 2001 yılında uygulanması zor.
Neyse ki 2001 yılında ham petrol fiyatlarında gerileme bekleniyor. Dünya ekonomisine yaşanacak göreceli yavaşlama sayesinde, petrol fiyatlarının 20 dolar dolayına gerileyeceği tahmin ediliyor.
Hükümetin 2000 yılında uyguladığı maliye politikası da enflasyonun gerilemesine hizmet etti. Tarımsal destekleme fiyatları ile memur maaşı artışları enflasyon hedefi doğrultusunda saptandı. KİT’lerin ürettiği ürünlerdeki fiyat artışları da enflasyon hedefi paralelinde ayarlandı.
Hedeflere ve IMF’e verilen sözlere bakılırsa, aynı politika 2001 yılında da sürecek. Tabii bu durum da canavarın aleyhine bir ortam yaratacak.
Beklentiler ne yönde?
Ancak bütün bu olumlu beklentilere rağmen, enflasyonun hükümetin hedeflediği düzeye kadar inmesi zor gibi.
Türkiye’deki enflasyon üzerinde önemli etkisi olan beklentiler, bu düzeye kadar inişe imkan vermeyecek gibi görünüyor.
2000 yılı enflasyonu hükümetin hedeflediği düzeyde değil, iş dünyasında daha yılbaşında oluşan yüzde 30-35 beklentisine yakın çıktı. İş dünyasından 2001 yılı enflasyon beklentisi yüzde 20 dolayında bulunuyor. Şirketler fiyatlama kararlarını bu beklentilere göre verecekleri için enflasyon da yüzde 20 dolayında gerçekleşebilir. (EKONOMİST)