Ingiltere ekonomisini hayatadonduren "isciyi sirketin hissedari yapma plani" Tupras`ta da "calisana indirimli hisse satisi" ile uygulanacak. Ancak sendika iscilerin hissedar olmasina karsi. Turkiye, yillardir kurtulamadigi kronik yuksek enflasyondan, kamu aciklarini azaltacak ozellestirme atimli ile kucultmeye calisiyor. 22 Mart`ta on talep toplanarak resmen start alacak Tupras`in halka arzi da ozellestirme atiliminin en onemli halkalarindan birini olusturuyor. Ozellestirme Idaresi, sayisiz ulkede hayata gecirilen "calisana indirimli hisse satisiyla, sirketin ortagi yapma" sistemini Tupras`in halka arzinda uygulamaya koydu. Ancak 1980`li yillarda ozellikle Ingiltere`de basariyla uygulanan bu sistem, Turkiye`den tepki cekti. Turk-Is`e bagli Petrol Is Sendikasi ise iskontolu satisi `iscilere rusvet veriliyor` bahanesiyle protesto etti. Sendika Baskani Mustafa Oztaskin calisanlarinin piyasada islem gordugu fiyatin yuzde 32`sine kadar ulasabilecek oranda bir iskonto ile hisse almasina karsi cikti. Oztaskin, televizyon reklaminin da kendilerini rencide ettigini soyledi. OIB`nin hazirladigi plana gore Tupras calisanlari, hisseleri diger tum gruplara taninan indirimlerin uzerinde, belirlenen satis fiyatindan yuzde 15`lik iskonto ile alma hakkina sahip. Ancak OIB`nin, satis fiyatini piyasa degerinin yuzde 20 altinda belirleme hakki var. Boylece toplam indirim yuzde 32`yi bulabiliyor. Dunya ozellestirme tarihinde bir basari oykusu olan ve Ingiltere`de uygulanan bu sistem, "ESOP" yani "employee stock ownership plan (isciyi hisse sahibi yapma plani)" adi altinda hayata gecirilmisti. Demir Lady Teatcher doneminde aralarinda telekom, demiryolu, su-elektrik sirketlerinin de bulundugu kamunun pek cok varligini bu sekilde ozellestiren Ingiltere, 1980`li yillardaki yuksek kamu aciklarini indirip, ucurumun esigine gelen ekonomisini yeniden ayaga kaldirip, verimli hale getirebildi. Ozellestirme sirasinda iscilere verilen hisse sayesinde ortak olan calisanlar, "benim malim" mantigi ile sirketin daha verimili faaliyet gostermesinde onemli rol oynadi. 1998`de 1 liraya iscilerine satilarak ozellestirilen Kardemir`de de Ingiltere`ye benzer bir ornek yasandi. Sirketin hissedari ve "patronu" olan calisanlar, yonetimden 1 yil zam istemedi. Sirket eski teknolojiyi modernize ederek, verimliligini artirdi. Ancak SABAH`in sorularini yanitlayan sendika baskani Mustafa Oztaskin, ayni fikirde degil. Oztaskin, "Iscilere satilan hisseler borsa oyunlari ile zararina ellerinden alinip, buyuk sermayedarlara gececek. Isci yine zarar edecek" diyerek sistemi reddediyor. Televizyon reklamindaki "Malin amma kiymetliymis" sloganini rencide edici olduguna dikkat ceken Oztaskin "Bu reklamla sanki biz Tupras`a ancak ozellestirilince sahip cikacakmisiz gibi gosteriliyor. Oysa biz sirketimize simdi de sahip cikiyoruz" dedi.
REDDEDILEN DEV: Sendikanin calisanlara "Ortak olmayin" dedigi Tupras su anda Turkiye`nin en buyuk sanayi sirketi. 3.5 milyar dolarla en fazla ciro yapan, 324 milyon dolarla en fazla kar eden sanayi sirketi. Turkiye`de hampetrol rafinajinda yuzde 86`lik pazar payi ile tekel konumunda. Halen Avrupa`nin en buyuk yedinci petrol rafineri sirketi. Tupras`in halka arzinda hisseler calisanlara satis fiyati uzerinden yuzde 15 iskontolu satilacak. Ancak Ozellestirme Idaresi piyasa fiyati uzerinden belirlenecek satis fiyati uzerinden yuzde 20`ye kadar indirim uygulama hakkina sahip. Eger OIB boyle bir indirim uygularsa, daha yuzde 15`lik iskonto orani verilmeden fiyat zaten yuzde 20 ucuza gelecek.
Alanin kazanacagi bir fiyat belirleyecegiz: OIB Baskani Ugur Bayar, dun rafineri turuna cikti. Bayar, Tupras`in satis fiyatina iliskin olarak `Alanin para kazanmasini temin edecek bir fiyattan satis yapacagiz` dedi. Ilk olarak Izmit Rafinerisi`ne giden Bayar, daha sonra Kirikkale Rafinerisi`ne giderek incelemelerde bulundu ve "Blok satis olup olmayacagina dair bizde ne de siyasilerde en ufak bir gorus yok. Bu tamamen halka arzin sonucuna ve borsanin derinligine bagli. Borsada onemli bir derinlik olursa, Tupras yonetiminin ozerklestirilmesine iliskin kanun cikarsa blok satisa gerek kalmadan Tupras`in yuzde 100`unu halka acabiliriz." (SABAH)