Borsa, ticarete konu olan malların alım satım işlemlerinin yapıldığı kurumsal bir piyasadır. Bu yazıda, özellikle yeni başlayanlar için borsa nedir sorusuna cevaplar arayacağız ve borsa hakkında yanlış bilinenler üzerinde duracağız.
En basit anlamıyla borsa nedir diye düşündüğümüzde verilecek cevap şu olmalı: Borsa, arz-talep dengesi ve belirli kurallar üzerine kurulmuş bir piyasadır. Doğru adımlar atarak uzun vadede başarıya ulaşmanız borsa ile aslında oldukça kolay. Ancak kısa zamanda çok para kazanmak gibi bir amacınız varsa borsa yerine forex piyasasıyla ilgilenmeyi düşünebilirsiniz.
Borsa yalnızca, sıkça bahsi geçen hisse senetleri üzerine kurulu bir piyasa değildir. Menkul kıymetler borsası, hisse senetleri dışında döviz, bono, emtia ve tahvil gibi yatırım araçlarının alınıp satılabildiği yerdir. Bu durumda borsa nedir sorusuna verilebilecek açıklayıcı cevap şudur: Borsa, ticari amaçla ortaya konmuş değerli malların, (bu değerli mallara evraklar, hisse senetleri, petrol, altın, gümüş ve benzeri madenler de dahildir) alım-satım ve her türlü takas işleminin yapıldığı yerdir.
Borsa piyasasında kullanılan terimler ve anlamları
Şimdi borsayı biraz daha detaylı inceleyelim ve kullanılan terimleri özetle açıklayalım. Ücretlendirmesi denetimle desteklenen mallar üzerinde yapılan yoğun ticarete borsa denir. Tek amaç para kazandırmak gibi görünüyor olsa da borsanın mantığı verimlilikte artış üzerine kuruludur.
Likidite, yüksek meblağlarla yapılan toplu işlemler sayesinde piyasaya müdahale edilmesini önlemek, en azından bunu maliyetini azaltmak için ortaya çıkan bir çeşit şeffaf pazar anlayışıdır. Takas edilebilirlik, bireyselliği olmayan ve başka parçalar yüzünden her açıdan kolaylıkla değişikliğe uğrayabilen -ki adını da bu özelliğinden alan- değiştirilebilir değerlerin, bir özelliğidir. Bu özellik kalite değerlerinin belirlenmesiyle ortaya çıkar. Nakit durumunu da belirten likidite ise bir malın başka bir mala karşılık olarak derhal değiş tokuş edilmesi demektir. Pazar şeffaflığı da pazarın detaylarının herkesçe görülebilmesi demektir ancak borsa henüz mükemmel şeffaflığa ulaşamamıştır.
Borsanın açılış kapanış saatleri, diğer bir adıyla işlem saatleri kısıtlıdır. Borsa İstanbul’da (eski adıyla İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ya da kısaca İMKB diye de bilinir) aynı gün yapılacak işlemler ilk seansı 09:15-12:00, 2. seansı 13:00-14:00 arasında olmak üzere hayata geçirilir. İleri bir tarihte yapılması istenen işlemler içinse yine ilk seans 09:15-12:00, 2. seans 13:00-17:00 arasında borsa açıktır. Bu saatler yalnızca Borsa İstanbul için geçerlidir ve tüm işlemler borsanın açılış kapanış saatleri arasında yapılmalıdır. Ayrıca borsanın açılış kapanış saatleri seneden seneye de değişebilir. Doğru bilgi için Borsa İstanbul’un sitesinden bilgi alabilirsiniz.
Borsa hakkında yanlış bilinenler
Borsa hakkında bilinen en büyük yanlış, borsanın yalnızca çok parası olan insanlara yönelik olduğudur. Borsanın mantığı paranın büyüklüğü üzerine değil, değeri önemli olmaksızın paranın ettiği hareket ve bu parayla yaptığınız her türlü alım satım işlemi üzerine kuruludur.
Önemli hatalardan biri de yükselen bir malın mutlaka düşüşe de geçeceği düşüncesi. Borsanın tarihi boyunca ve günümüzde, gerek dünyanın çeşitli yerlerinde gerekse Borsa İstanbul’da sürekli yükselişte olan mallar görülebilir.
Önemli olduğunu düşündüğümüz diğer 2 sorun ise az da olsa bilgi sahibi olunduğu sürece borsada çok para kaybetmeden risksiz adımların atılabileceği ve borsa bir nevi kumar olduğu için bilgiden ziyade kazanmanın biraz da şanstan kaynaklandığı yönündeki düşüncelerdir. Bunların aksine, borsa bir kumar olmaktan çok uzak, sistematik bir piyasadır ve bu yüzden az bilgiyle para kazanmaya çalışmak tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Bu şehir efsanelerine kulaklarınızı kaparsanız borsanın mantığı daha kolay anlaşılabilir.
Borsanın tarihi
Borsa isminin nereden geldiği tam olarak bilinmese de bir görüşe göre 13. ve 16. yüzyıllar arasında yaşayan Brugge'ün soylu Van der Beurze ailesinin evinde toplanan tüccarlar ve aralarında geçen ticari tartışmalar dolayısıyla bugün bu piyasaya borsa adı verilmiştir. Ancak bunun borsanın tarihi açısından kesin kanıtları yoktur.
Dünya üzerinde ilk borsa 1409’da Belçika’nın Brugge kentinde kuruldu. Bugün bildiğimiz anlamda ilk borsa ise 1531’de yine Belçika’nın Anvers kentinde kuruldu. Avrupa’nın en eski ticari mallar borsası 1540’larda kurulan Augsburg ve Lyon Borsaları ve ilk borsa binası da 1613’te, Amsterdam Borsası’nın ortaya çıkışından 11 sene sonra açıldı. Kısacası borsanın tarihi neredeyse 600 öncesine uzanıyor ve bunca zamandır çerçeveyi oluşturan kurallar neredeyse hiç değişmedi.
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası 1985’in sonunda kuruldu ve 2013 yılına dek aynı isimle sermaye piyasası üzerine takas hizmeti sundu. 1990’ların başında zirve yapan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası 2013 yılında ise adı, logosu ve sloganı değiştirilerek ve bugün bildiğimiz Borsa İstanbul haline geldi. İşleyişi aynı olsa da yeni yüzüyle baştan yaratılan İMKB için düşünülen, daha fazla yerli ve yabancı yatırımcının dikkatini çekmekti.