Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) getirisiyle ilgili son dönemde <ımg hspace="10" vspace="5" align="right" src="http://i.bigpara.com/i/55big/hesap-key.jpg">oldukça fazla tartışmalar olmaya başladı.
Kimi uzmana göre şu an için en iyi yatırım araçlarından biri. Bu görüşü savunanların dayandığı temel nokta BES’teki ‘Devlet katkısı…’ İşte uzmanların tam bir fikir birliğine varamadığı nokta bu.
Marbaş Menkul Değerler Araştırma Müdürü Üzeyir Doğan bu konuda yatırımcıların aklındaki soruları cevaplandıracak bir yazı kaleme aldı.
İşte Doğan’ın BES’le ilgili o yazısı…
BES’teki “Devlet Katkısı” hakkındaki yanılgılar
Üzeyir DOĞAN
www.uzeyirdogan.com
Yeni Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) kanunuyla birlikte vergi teşviki uygulaması, 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren devlet katkısına dönüşecek. BES’e dahil olan her bir yatırımcı yatırdığı tutarın %25’i kadar devlet desteğini hesabına bağlı bir alt hesapta görecekler. Bu %25’lik katkıyı almanın bazı koşulları var. Bunlardan ilki devlet katkısı alınabilecek tutarın bir sınırının olması. . Devlet Katkısı uygulamasında bir takvim yılı içinde yıllık brüt asgari ücretin %25`ine kadar Devlet Katkısı elde edilebiliyor. Bu da aylık en fazla brüt asgari ücret kadar priminiz için devlet katkısı alacağınız anlamına geliyor. Sisteme katılan birçok kişinin aylık prim tutarının bu seviyenin altında olduğu göz önünde bulundurulduğunda, bu durumdan etkilenen kişi sayısı oldukça az olacaktır. Zaten eski sistemde de benzer bir uygulama mevcuttu. Eski sistemde gelirlerinizin %10`unu ve brüt asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla ödediğiniz katkı paylarını vergi matrahından indirebilmekteydiniz.
Devlet katkısının nasıl alınacağı ise bizce asıl önemli konu. Burada sistem şu şekilde işliyor. Devlet Katkısı’na kademeli olarak hak kazanılacaktır. Katılımcılardan; sistemde en az 3 yıl kalanlar devlet katkısı ve getirilerinin yüzde 15`ine, 6 yıl kalanlar yüzde 35`ine, 10 yıl kalanlar yüzde 60`ına, 10 yıl sistemde kaldıktan sonra 56 yaş koşulunu da yerine getirenler Devlet Katkısının %100’üne yani tamamına hak kazanmış oluyor. Yani devletin sizin adınıza yatırdığı katkıyı tam olarak alabilmek için sistemde en az 10 yıl kalmak ve 56 yaş koşulunu sağlamanız gerekiyor. Sistemin devamlılığını sağlamak ve katılımcıları uzun vadeli tasarrufa yöneltmek için bu yönde bir uygulama yapılması da bizce çok doğru bir adım.
Bizim bu yazıyı yazmamızdaki amaç da zaten sistemi eleştirmek değil. Bu sistem anlatılırken ortaya çıkan yanlış söylemler. BES’e 100 TL yatırıyorsunuz 25 TL devlet katkı yapıyor, bir de fon getirisi eklendi mi %30-35 getiri böyle bir getiri başka yerde yok, hiçbir fon yöneticisi böyle getiriler sağlayamaz gibi söylemeler ile her yıl %25 ek getiri elde ediliyormuş yanılgısına açıklık getirmek.
Aşağıda sizler için bir tablo hazırladık. Bu tabloda kaba bir hesap yöntemi kullanıldı. Bu nedenle sonuçlarda bazı hatalar olmuş olabilir, fakat sistemin işleyişi ve devlet katkısının nasıl bir fayda sağlayacağı konusunda net bir bilgi edineceğinizi düşünüyoruz. Burada BES katılımcısının her ay düzenli olarak 100 TL prim ödediğini ve bu prime aylık %0,7 net getiri elde ettiğini farz ettik. Devlet katkısı olan %25’lik kısım yani 25 TL’nin de yine aylık %0,7 getiriyle nemalandığını baz aldık ve her ay nema daihil toplam tutarı yeniden değerleyerek aşağıdaki sonuçlara ulaştık.
<ımg src="http://i.bigpara.com/i/55big/15112012u1.jpg">
Tabloda 3 yıl, 6 yıl, 10 yıl ve 20 yıl vadeler için BES’in getirilerini görüyorsunuz. Buradaki koşulumuz her ay aynı tutarda prim yatırıldığı ve bunun hiç arttırılmadığı varsayımına bağlı. Bir de her ay aynı getirinin elde edildiği varsayımımız mevcut. (*)120 ve 240 ay sonunda hak edilen katkı payı için 56 yaşın geçildiği farz edilmiştir. Tablodaki sütunlar şu anlamlara gelmektedir.
Yatırılan Prim: Her ay yatırılan 100 TL toplamı (fon getirisi olmadan)
Prim Son Durum TOPLAM: Yatırılan primlerin her ay %0,7 getiri elde etmiş hali
Fon Getirisi: Yatırılan Prim Karşılığı Elde Edilen Getiri
Devlet Katkı Payı: Vade içinde devlet tarafından yatırılan katkı payının nemalanmış hali
Hakedilen Katkı Payı: Yasanın öngördüğü şekilde yıllar itibari ile katılımcının alabileceği tutar.
TOPLAM PORTFÖY: Katılımcının dönem sonunda portföyünde biriken toplam tutar.
Yukarıdaki tabloyu aylık %0,7 sabit getiri ve devlet katkısı ile hesapladık. Aylık sabit faiz getirisinin %0,7 olduğu göz önünde bulundurulduğunda, bir portföy yöneticisinin %0,8 ve hatta %1 getiri elde edebilmesi çok şaşırtıcı bir durum olmayacaktır kanaatindeyiz. Eğer bu getiriler portföy yöneticileri için hayal olmuş olsaydı, portföy yönetim şirketlerine ve portföy yöneticilerine ihtiyaç kalmazdı. Şimdi yukarıdaki tablonun aynı mantıkla bir bireyin her ay 100 TL tasarruf ettiğini ve bunu da kendinin ya da bir portföy yönetimi şirketinin aylık %0,8, %0,9 ve %1 prim ile değerlendirebildiği durumlarda nasıl oluştuğuna bakalım. Son sütun yukarıdaki tablodan aldığımız devlet katkısı ve %0,7 aylık faizli durum, karşılaştırmayı rahat yapabilmek için bu sütunu da ekledik.
<ımg src="http://i.bigpara.com/i/55big/15112012u2.jpg">
Buradan çıkan sonuç şu, eğer BES’e katılan biri sistemin mantığının aksine 3 yıl sonunda bu sitemden çıkacaksa, bu durumda standart bir portföy yöneticisinin aradaki farkı kapatabilmek yani devlet katkısı kadar daha getiri elde edebilmek için BES portföyünden aylık %0,2 daha iyi performans sergilemesi gerekmektedir. BES’e yakın bir getiri elde etse dahi vade kısa olduğu için çok büyük bir kayıp olmayacaktır. Bu durum 72 ay yani 6 yıl için de geçerlidir. Sistemde tam 10 yıl kalacak ve yaş sınırını dolduracak bir kişi karşısında, portföy yöneticisi aynı getiriyi sağlayabilmek için %0,3 daha iyi performans sergilemek zorundadır. Burada yaş sınırının da tamamlandığı farz edilmiştir. Yaş sınırının dolmadığı düşünülürse portföy yöneticisi çok daha az farkla bu getiriyi yakalayabilecektir. 20 yıl sistemde kalacak ve yine yaş sınırını dolduracak biri karşısında portföy yöneticisi aylık %0,1’in biraz üzerinde bir getiri sağlamak durumunda kalacak, getirisi BES portföy getirisinin %0,2 üzerine ve daha yukarlara çıkacak olur ise çok daha iyi bir performans sergilemiş olacaktır.
Burada amacımız sadece basit bir getiri hesaplaması yapmaktı. Başta da vurguladığımız üzere bu yazıyı yazma amacımız; sistemi eleştirmek değil, sistemi anlatırken kullanılan hiçbir portföy yöneticisi böyle bir getiriye ulaşamaz ve her yıl %25 ek getiri elde ediliyor yanılgılarını ortadan kaldırmaktı. Yoksa BES sisteminin hem bireylerin emeklilik yıllarında kaybedecekleri gelirlerin telafisi için hem de ülke ekonomisi için çok önemi ve gerekli bir sistem olduğunun farkındayız. Birey olarak bizlerin ve ülke ekonomisinin en önemli sorunlarından biri olan tasarruf eksikliğini azaltmak için oldukça faydalı bir sistem. Devlet katkısı da bu sisteme giriş açısından çok önemli bir teşvik.
Biz burada hesaplamaları yaparken primin yıldan yıla hiç değişmediğini farz ettik. Ama ideal bir sistemde sizlerin, buradaki primlerinizi sürekli güncelleyerek gelirinizdeki artış katsayısına göre sürekli artırmanız şeklinde olacaktır. Bu durumda emeklilik yıllarınızda elinize geçecek toplu meblağ ya da emeklilik hakkı almanız durumunda öngördüğünüz yıllar boyunca emekli maaşınıza sağlanacak ek katkı, emeklilik yıllarınızda daha güzel bir hayat sürmenizi sağlayacaktır. Her bireyin bu portföyü istikrarlı bir şekilde, yukarıda anlattığımız şekliyle yönetemeyeceği de göz önünde bulundurulduğunda, sisteme girmek bizce en doğru yol olarak gözükmekte. Fakat sisteme dahil olurken, yönetim ücreti, kesintiler, sisteme giriş, çıkış ücretleri gibi ek masrafları en iyi şekilde araştırmanız faydalı olacaktır. Zira bu sistemde uzun vade söz konusu olduğundan yukarıda da görüldüğü gibi %0,1(binde 1’lik) aylık getiriler dahi uzun vadede çok önemli olmaktadır.
Bu çalışmayı çok basit bir şekilde sitem hakkında bilgi edinmeniz için hazırladık. Buradaki rakamlar sisteme girmeniz durumunda elde edeceğiniz net getirileri göstermemektedir. Faiz oranlarındaki değişimler, prim tutarları, prim tutarındaki artışlar gibi etkenler buradaki hesaplamalarda ciddi değişimlere neden olabilir. Bunu göz önünde bulundurmanızı ve BES yaptırmadan önce şirketinizle bu konuları görüşmenizi tavsiye ediyoruz.