Piyasalarda yüksek faizin yarattığı panik havası dün de sürünce, ekonomi bürokrasisi İstanbul`da piyasa yapıcı 19 banka ile kriz zirvesi yaptı. Hazine Müsteşarı Selçuk Demiralp, Merkez Bankası Başkanı Gazi Erçel ile Bankacılık Üst Kurulu Başkanı Zekeriya Temizel`in katıldığı toplantıda, piyasalarda yükselen tansiyonun yatıştırılması için formül arandı.
PARA ve sermaye piyasalarındaki faiz depremi sürüyor. Yüksek döviz talebini kaşlılamaya çalışan Merkez Bankası`nın bir haftalık rezerv kaybı 4.3 milyar dolara çıktı. İnterbank piyasasında gecelik faizler yüzde 202`ye kadar çıkarken, borsa endeksi bir günde 1999 yılı Aralık ayındaki seviyesine geriledi. MİT Müsteşarı`nın yaptığı açıklamalarla, gündemi ekonomiden kurtarmaya çalışan hükümetin bu çabası da sonuç vermeyince, dün akşam ekonomi bürokrasisi İstanbul`da Bankalar Birliği`nde, bankacılarla kriz toplantısı yaptı. Hazine Müsteşarı Selçuk Demiralp, Merkez Bankası Başkanı Gazi Erçel ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu Başkanı Zekeriya Temizel ile 19 piyasa yapıcı bankanın katıldığı toplantıda, bürokratlar bankacıları dinleyerek, piyasalardaki tansiyonun nasıl düşürülebileceğini tartıştılar. Banka temsilcileri, dövize olan yüksek talebin sürmesi halinde, Merkez Bankası`nın piyasalardaki kontrolünü kaybedebileceği endişesini dile getirerek, acil önlem alınmasını istediler.
Önceki gün ortalamaları itibariyle yüzde 100`ün altına gelen gecelik faizler dün yine yükselerek, ortalama itibariyle repo piyasasında yüzde 199 olurken, İnterbank`ta da yüzde 202`ye çıktı. İnterbank faizinin günlük ortalaması yüzde 184 olarak gerçekleşti. Piyasadaki dolar talebi dün de devam etti ve bankalar Merkez Bankası`ndan 1 milyar 100 milyon dolar dolar satın aldılar. Dünkü dolar alımlarıyla son yedi iş gününde Merkez Bankası`ndan 4 milyar dolar çıkış oldu. Gecelik repo faizinde ise gün içinde görülen en yüksek oran yüzde 240 oldu. Repo piyasası kapanışta ortalama yüzde 199 düzeyindeydi. Önceki gün İnterbank gecelik faizlerinin ortalaması yüzde 80.47, repo piyasasının ise 90.77 olmuştu. Dün Merkez Bankası, 7 günlük repo ihalesi açarak piyasaya, ortalama bileşik yüzde 192 faizle, 700 trilyon lira verdi. Merkez Bankası`nın önceki gün yaptığı 7 günlük repo ihalesinde gerçekleşen ortalama bileşik oransa yüzde 73.61 olmuştu. Ayrıca Merkez Bankası dün akşam açtığı gecelik repo ihalesinde de piyasaya yüzde 220 faizle 703 trilyon 400 milyar lira aktardı. İnterbank`ta da yüzde 200 faizle 40 trilyon 400 milyar lira veren Merkez Bankası, dün piyasalara toplam yaklaşık 1 katrilyon 450 trilyon lira verdi.
** Piyasalarda sorun nasıl başladı?
Birkaç banka nakit para sorunuyla karşılaştı.* Nakit sorunun çözmek isteyen bankalar, bono satışına yöneldi. * Bu durum, açık pozisyonunu zaten kapatmayı düşünen bankaları harekete geçirdi. Piyasadaki nakit sıkıntısı gecelik faizlerin yükselmesine, bono satışları da bono piyasasında oranların yukarı çıkmasına neden oldu. * Bankalararası rekabetin de etkisiyle olay bir tür bono savaşına dönüştü, bazı bankalarla ilgili söylentiler yayıldı. * Arjantin`deki sorunlar nedeniyle tedirgin olan yabancı yatırımcıların, Türkiye riskini daha fazla üstlenmek istemediler. Onlar da kamu kağıtlarını satıp dolar alarak Türkiye`den çıktılar. *
Süren banka söylentileri nedeniyle bankalar birbirlerine güven duymadıklarından, birbirleriyle olan para ticaretini kestiler. Onun yerine piyasaya yöneldiler.*Böylece bono faizleri, gecelik oranlar yükseldi. Dolar talebi arttı. Borsa düştü.
** Krize karşı hangi önlemler alındı?
* Krizin başladığı ilk gün Merkez Bankası ve Hazine piyasalardaki tansiyonu kontrol etti. * Öncelikle ağır sorunla karşılaşmış olan bankaların likidite sorunu çözüldü. Bu aşamada, piyasaya da nakit para aktarıldı. *Hazine, Merkez Bankası ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK), tansiyonu düşürücü ortak bir açıklama yaptılar.* Merkez Bankası ve Hazine piyasaya nakit aktarmayı sürdürdü. *Merkez Bankası dolar taleplerini karşıladı.* Merkez Bankası, bankaların maliyetlerini artırıcı uygulamalarda rahatlık sağlamak için disponibitilede ve serbest tevdiatta kolaylık getirildi.
BANKALAR İÇERİ DÖNDÜ FAZİLER PATLADI;
BONO satışıyla başlayan sorun sistemindeki bankalar için bir fon sorununa dönüştü. Bazı bankalar, ellerindeki Eurobond`ları kullanarak her gün yurtdışı piyasalardan 500-600 milyon dolar civarında kaynak sağlıyordu. Dalgalanma bu bankalar için yurtdışından fonlama ihtimalini ortadan kaldırdı. İç piyasaya döndüler. Bankalar bir kısır döngü içine girdiler. Bu döngünün başlangıç noktası gecelik faizler oldu. Birbirlerinden ve yurtdışından fon bulmakta zorlanan sistem, TL sıkıntısının da ortaya çıkmasıyla yüksek gecelik faizler karşısında bono satmak zorunda kaldılar. Satılan bonolar, zararına satışa dönüştü. Bunun üzerine pozisyon kapatmaya gidildi. Kapatılan pozisyonlar, döviz talebine dönüştü. Artan döviz talebi faizleri de tırmandırdı.
BORSA BİR GÜNDE BİR YIL GERİYE GİTTİ;
İSTANBUL Menkul Kıymetler Borsası, yabancılara ve kredilerin kapatılmasına yenildi. Dün 9 bin 642 puandan kapanan İMKB, 6 Aralık 1999`daki seviyesine döndü. 6 Aralık`tan bu yana hiç 10 bin puanın altını görmeyen İMKB-100 Endeksi, dünkü seanslarda yüzde 9.01 düştü. Borsadaki 955 puanlık düşüşe bazı büyük spekülatörlerin ve bazı aracı kurumların kullandıkları kredileri kapatmak zorunda kalmaları neden oldu. Uzun süredir düşüşe rağmenkredili pozisyonlarını taşımakta ısrar eden yatırımcıların ve aracıların, geçen haftadan itibaren başlayan dalgalanmadan sonra güçlerinin tükendiği ve satışa geçtikleri ileri sürüldü. Bazı bankaların, borsacılara açtıkları büyük miktarlı kredilerin kapatılmasını talep ettikleri de belirtildi.
PİYASA YAPICISI 19 BANKA;
ABN-Amrobank - Akbank - Alternatifbank -Chase Manhattan - CItIbank - Demirbank -Dışbank - Finansbank- Garanti Bankası- İktisat Bankası - Kentbank
- Koçbank -Körfezbank - Osmanlı Bankası -TEB - İş Bankası - Ulusalbank - Vakıfbank - Yapı Kredi Bankası (HÜRRİYET)