Gelecek yıl enflasyonda hiç artış olmasa bile yıllık ortalama enflasyon yüzde 11 kalacak.
Üç Yıllık ekonomik programın birinci yılı tamamlanırken , tek haneli enflasyon şeklindeki temel hedefin olanaksız hale geldiği gözleniyor. Daha birinci yılın sonunda elde edilen veriler, üç yıllık hedefleri zora sokmuş durumda. Çünkü programın birinci yılında, yıl sonu enflasyon hedeflerinde , toptan eşyada yüzde 65, tüketici fiyatlarında yüzde 60 düzeyinde sapma olacak. Yıl sonu için yüzde 20 olarak öngörülen toptan eşya fiyatlarındaki artış yüzde 33, tüketici fiyatlarındaki artış yüzde 40 dolayında gerçekleşecek. Bu oranlara, aralık fiyat artışının toptan eşya da yüzde 2.1-2.2 arasında, tüketici fiyatlarında yüzde 3.2 dolayında olacağı varsayımıyla ulaşıldı. Yıl sonunda ulaşılması büyük olasılık görünen yüzde 33’lük toptan eşya ile yüzde 40’lık tüketici fiyatlarıartışı, iki ay önce ilan edilen gerçekleşme tahminlerinin de üzerinde olacak.
Halen TBMM’de görüşmeleri devam eden 2001 yılı bütçe büyüklerinin dayanağını oluşturan 2000 yılı gerçekleşme tahminleri toptan eşyada yüzde 14, tüketici fiyatlarında yüzde 18 dolayında sapma olacağı hesaplanıyor. 2001 hedeflerinin üzerine inşa edildiği 2000 yılı gerçekleşme tahminlerinintutmayacak olması, 2001 hedeflerini daha şimdiden tartışılır hale getiriyor. Bu nedenle, 2001 yılı için öngörülen yüzde 10’luk toptan eşya ve yüzde 12’lik tüketici fiyatlarının tutturulması olanaksız görünüyor. Bugünkü koşullarda yapılan tahminler, her iki hedefte en az yüzde 50 dolayında bir sapma olabileceğini ortaya koyuyor. Bu da 2001 yılında toptan eşyada yüzde 15, tüketici fiyatlarında yüzde 18 dolayında bir enflasyon anlamına geliyor. Tabii, yeni bir kriz yaşanmaması ve ekonomik programın daha titizlikle uygulanması koşuluyla...Ekonomik programın taviz verilmeden uygulanacağı varsayımına dayanan bu iyimser tahminler bir yana bırakılırsa, 2001 yılı enflasyonunun toptan eşyada yüzde 20, tüketicide yüzde 25 dolayında gerçekleşmesinin daha muhtemel olduğu görülüyor. Geçen yıl yaptığımız ilk tahminlerde 2000 yılında toptan eşya fiyatlarında yüzde 30-35 dolayında gerçekleşeceğini tahmin etmiş, 2-3 ay öndeki tahminimizde ise yüzde 30-32 düzeyine işaret etmiştik.
ARALIKTA 6 PUANLIK DÜŞÜŞ;
Kasım ayı itibariyle yüzde 39.1 olarak açıklanan toptan eşya yıllık enflasyon oranı, aralıkta en az 6 puan gerileyecek. Yıllık oranda bu kadar hızlı bir gerilemenin , geçen yılın aralık ayındaki yüksek oranlık artışın endeks üzerindeki yansımasından kaynaklanacak. Ekonomik program öncesi yüklü kamu zamlarının etkisiyle geçen yılın aralık ayında yüzde 6.8’lik artş olmuş, yıllık artış da yüzde 62,9 olarak ölçülmüştü. Bu yılın aralık ayında ise yüzde 33 dolayında gerçekleşmesi bekleniyor. Bu da, geçen yıla göre toptan eşya fiyatlarında yarı yarıya bir yavaşlama olduğu anlamına geliyor.
YÜZDE 11’LİK DEVİR;
Yaptığımız hesaplamalar, toptan eşyada 2000 yılı ortalama enflasyon oranının yüzde 51,5 olacağını ortaya koyuyor. Aralık ayı enflasyon oranının yüzde 1.5 ya da 2.5 olması, bu oranı fazla değiştirmeyecek. Aralıkta yüzde 2-1- 2,2 arasında bir enflasyon gerçekleştiği takdirde, yıllık ortalama enflasyon tamı tamına yüzde 51.5 olacak. 12 aylık fiyat endeksleri toplamının ya da bunun aylık ortalamasının bir önceki yılın 12 aylık fiyat endeksleri toplamına ya da aylık ortalamasına oranlamasıyla bulunan “ortalama enflasyon”, bir sonraki yılın enflasyon oranlarına ilişkin ipuçları da verebiliyor. Bu açından bakıldığında 2000 yılından 2001 yılına yüzde 11 oranında bir enflasyon devredildiği ortaya çıkar. Yani 2001 yılı boyunca enflasyon hiç artmasa da ve fiyat endeksi Aralık 2000 tarihi düzeyinde kalsa bile, gelecek yılın ortalama enflasyon oranı yüzde 11 olacak.
Çünkü Aralık tarihindeki endeks puanı, fiyatlarda hiç artış olmazsa, aynı zamanda 2001 yılı ortalama endeks puanıyla orantılanacak ve ortalama enflasyon oranı bulunacak. Ortalama enflasyon oranı, hükümetin açıkladığı 2001 hedeflerinde toptan eşya fiyatları bazında, yüzde 15.2 olarak öngörülüyor. Ancak bu rakamın yakalanması pek mümkün bulunmuyor. Çünkü bu rakama ulaşabilmek için yıllık fiyat artışının yüzde 7.5 dolayında kalması gerekiyor. Oysa yıllık oranın en az yüzde 15, daha gerçekçi bir tahminle yüzde 20 dolayında olması muhtemel görünüyor. Bu durumda, yıllık oran yüzde 15 olduğu takdirde yüzde 20, yıllık oran yüzde 20 olduğu takdirde de yüzde 22 dolayında bir ortalama enflasyonun ortaya çıkacağı hedefleniyor. (PARA)