Ekonomik Program Vergiye Endekslendi
Bigpara Haber
2001 de vergi yılı olacak. Çünkü programın başarısı vergi gelirlerindeki artışa bağlı. Dolaylı vergilerin payı da yüzde 62`ye yükselecek.
Harcamalarda esnekliğin az olması genel olarak vergi gelirlerinin artırılması üzerinde durulmasına ve uygulanan programın en önemli ayağını oluşturmasına yol açmıştır. Dolayısıyla vergi sisteminde, sistemin sürekli parçası olan düzenlemeler yanında geçici tedbirler entegre edilmek zorunda kalınmıştır. Maliye Bakanlığı tarafından yapılan bu değerlendirme, uygulanan ekonomik programın başarısı açısından vergi gelirlerinin ne kadar önem taşıdığının basit bir göstergesi. Geçekten de 2000 yılında, faiz vergisi başta olmak üzere ek gelir önlemleri alınmamış olsaydı, hem toplam gelirler hedefin altında kalacak, hem de bütçe hedeflenen düzeyden daha fazla açık verecekti. Oysa ek gelir kalemleri sayesinde 2000 yılı bütçesi, hedeflenen düzeyden 2.6 katrilyon lira daha az açık verecek. Özelleştirmeden beklenen gelirler sağlanamamış olmasına karşın, toplam gelirler de hedeflenen düzeyi 2.2 katrilyon lira aşacak. Çünkü, başlangıçta öngörülmeyen ek gelir kalemleri sayesinde, 3.1 katrilyon liralık fazladan gelir sağlanacak. Bunun yarısını oluşturan 1.6 katrilyon liralık bölümü faiz vergisinden oluşacak.
Bu yıl, normal vergi kalemlerinden dış ticaret vergilerinde de beklentilerin çok üzerinde artış sağlanacak.
Bunun nedeni ise, ithalattaki aşırı artış. Başta ithalde alınan KDV olmak üzere, dış ticaret vergilerinin yıl sonu itibariyle, başlangıç hedefini 1.2 katrilyon lira aşarak 5 katrilyon liranın üzerine çıkacağı hesaplanıyor. Buna karşılık, KDV ve gelir vergisinden sonra üçüncü büyük vergi kalemi olan akaryakıt tüketim vergisi, petrol fiyatlarındaki artışın iç piyasaya yansıtılmaması nedeniyle, hedeflenen düzeyin yaklaşık 700 trilyon lira altında kalacak. Bu arada, bir zamanlar en önemli vergi kalemlerinden biri olan kurumlar vergisindeki erimenin 2000 yılında da sürdüğü dikkat çekiyor. Çünkü 2000 yılı kurumlar vergisi tahsilatının, hedeflenen 3.3 katrilyon liraya karşılık 2.4 katrilyon lira düzeyinde kalacağı tahmin ediliyor.
VERGİLERİN ÜÇTE İKİSİ KDV;
Bu yıl olduğu gibi, gelecek yıl da ek önlemler sayesinde 2.5-3 katrilyon lira dolayında ek gelir elde edilmesi planlanıyor. Bir kısmı netleşmiş olan bu ek önlemler hariç olmak üzere, gelecek yıl vergi gelirleri toplamında öngörülen artış, hedeflenen enflasyonun iki katı düzeyinde. Bu artışın büyük ölçüde dahilde alınan KDV ile çoğunluğunu ücretlilerin ödediği gelir vergisi sayesinde elde edilmesi öngörülüyor. Gelecek yıl toplam vergi gelirlerinin yüzde 34.4`üne ulaşması beklenen dahilde ve ithalde alınan KDV`de yüzde 27, sadece dahilde alınan KDV`de yüzde 34.4 artış tahmin ediliyor. Toplam içindeki yüzde 26.5`lik payla ikinci büyük vergi kalemi olan gelir vergisinde de yüzde 31.5 artış planlanıyor. Diğer önemli kalemlerden akaryakıt tüketim vergisinde yüzde 24.6, kurumlar vergisinde yüzde 22.7 artış olacağı hesaplanıyor.
ADALETSİZLİK ARTACAK;
Vergide adaletin önemli göstergelerinden biri sayılan dolaylı ve dolaysız vergiler arasındaki denge, dolaylı vergiler lehine gelecek yıl da bozulmaya devam edecek. Gelir düzeyine bakılmaksızın herkesten eşit düzeyde alınan dolaylı vergilerin payı artacak. Buna karşılık, gelir ve servet düzeyine paralel olarak tahsil edilen vergilerin toplam içindeki payı azalacak. Yaptığımız hesaplamalara göre, bu yıl yüzde 58.4 olacağı hesaplanan dolaylı vergilerin toplam içindeki payı, gelecek yıl yüzde 61.9`a yükselecek. Dolaysız vergilerin payı ise yüzde 41.6`dan 38.1`e gerileyecek. Gelecek yıl, mal ve hizmetler üzerinden alınan vergiler ile dış ticaretten alınan vergileri kapsayan dolaylı vergiler 19.7 katrilyon liraya ulaşacak. Gelirden ve servetten alınan vergileri kapsayan dolaysız vergilerin tutarı ise 12.1 katrilyon lira olacak. 2000 yılına oranla dolaysız vergilerin tutarı sadece yüzde 9.8 artarken, dolaylı vergilerin tutarındaki artış yüzde 26.8 gibi yüksek bir orana ulaşacak. Gelecek yıl için 31.8 katrilyon lira olarak öngörülen toplam vergi gelirlerindeki artış ise yüzde 19.7 olarak gerçekleşecek.
İDARİ ÖNLEMLER;
Gelecek yılın önemli özelliklerinden birisi, mevcut ve yeni ek önlemlerin uygulanmasının yanı sıra, idari ve cezai önlemlerle denetimlerin artırılarak, vergi gelirlerinin ve etkinliğin artırılması olacak. Vergi takibi ve tahsilatında tam otomasyon ve elektronik ortamın daha yaygın ve etkin şekilde kullanılması, yeni yıldaki çalışmalar arasında önemli yer tutacak. Maliye Bakanlığı tarafından yürütülen çalışmalara göre, halen büyük illerde hayata geçirilmiş olan Vergi Dairesi Tam Otomasyon Projesi (VEDOP), diğer illere de yaygınlaştırılacak. Yıl sonuna kadar her ilde tam otomasyon projesinin uygulandığı en az bir vergi dairesi olacak. Bu arada, gelir idaresi bünyesinde halen üç ayrı yerde bulunan otomasyon birimlerinin bir yere toplanarak kaynakların daha etkin ve verimli kullanılması sağlanacak. Gelecek yıl, VEDOP kapsamında hizmet veren vergi dairelerinde, vergi mükellefleri tarafından düzenlenen beyanname ve eklerinin elektronik posta aracılığıyla alınması gerçekleştirilecek. Uygulama önce kurumlar vergisi mükelleflerinden başlayacak. Halen faks-server sistemi aracılığıyla sicil otomasyonu uygulamasına katılan vergi dairelerinin kişisel bilgisayarlarla sicil otomasyonu yapmaları sağlanacak.
Kredi kartı standartlarında hazırlanan vergi kimlik kartı dağıtımına devam edilirken
vergi kimlik numarası olan tüm kişilere kart verilecek. Diğer bazı çalışmalar ise, bilgisayar ortamından da yararlanarak denetim programlarına ağırlık verilmesi, kamu alacaklarının tahsilinin hızlandırılması için cebri takibata daha bir ağırlık verilmesi, gelirler bölge müdürlüklerinin denetim yönünden güçlendirilmesi, yeni vergi dairesi başkanlıkları ve vergi daireleri kurulması, mükelleflere daha iyi hizmet için halkla ilişkilerin geliştirilmesi şeklinde sıralanıyor. Bütün bu çalışmalar sayesinde, Vergi tabanının genişlemesi, kayıt dışı ekonominin kayıt altına alınması, vergiye uyumun ve dolayısıyla vergi gelirlerinin artması amaçlanıyor.
Mehmet ÖNGEOĞLU
BÜTÇEDE SON İKİ AY RAHAT GEÇECEK;
KONSOLİDE devlet bütçesinde, geçen yıllardan farklı olarak bu yıl rahat bir dönem yaşanıyor. Bunun iki nedeni var. BİRİNCİSİ, önceki yıllarda bazı harcamalar son aylara yığılıyor ve özellikle aralık ayında çok yüksek düzeyde açık ortaya çıkıyordu. Oysa son iki yıldır uygulanmakta olan harcama programı ile harcamaların son aylara yığılması önlenmiş durumda. İKİNCİ neden, faiz ödemelerinin son aylarda daha düşük düzeyde kalması. Bütçeden yapılacak faiz ödemelerinin yılın son iki ayında, kasımda 800 trilyon, aralıkta 200-250 trilyon lira olmak üzere, toplam 1 katrilyon lira dolayında kalması bekleniyor. Bu da kasım ayı bütçe açığının 500-550 trilyon lira dolayında kalması, aralık ayında ise çok düşük düzeyde bir açık oluşması anlamına geliyor. BUNDAN iki ay kadar önce yaptığımız değerlendirmede, uzun yıllardan sonra ilk kez aylık bazda Eylül 2000 itibariyle bütçenin fazla vereceğini iddia etmiştik. Eylül ayında gerçekten de 282 trilyon liralık fazla kaydedildi. Ekim ayında ise 975 trilyon liralık açık oluştu. Kasım ve aralık ile birlikte son üç aydaki açığın 1.5 katrilyon lira dolayında gerçekleşeceği tahmin ediliyor.
2001`DE BUNLAR YAPILACAK;
- GELİR idaresindeki üç otomasyon birimi tek yerde toplanacak,
- HER ilde tam otomasyonlu en az bir vergi dairesi olacak,
- BEYANNAMELER elektronik postayla alınacak,
- VERGİ numarası olan herkese kredi kartı benzeri kart verilecek,
- VERGİ daireleri kişisel bilgisayarlar ile de sicil otomasyonu yapabilecek,
- YENİ vergi dairesi başkanlıkları ve vergi daireleri kurulacak,
- DENETİMLER artırılacak,
- CEBRİ takibatla kamu alacaklarının tahsilatı hızlandırılacak. (PARA)
Harcamalarda esnekliğin az olması genel olarak vergi gelirlerinin artırılması üzerinde durulmasına ve uygulanan programın en önemli ayağını oluşturmasına yol açmıştır. Dolayısıyla vergi sisteminde, sistemin sürekli parçası olan düzenlemeler yanında geçici tedbirler entegre edilmek zorunda kalınmıştır. Maliye Bakanlığı tarafından yapılan bu değerlendirme, uygulanan ekonomik programın başarısı açısından vergi gelirlerinin ne kadar önem taşıdığının basit bir göstergesi. Geçekten de 2000 yılında, faiz vergisi başta olmak üzere ek gelir önlemleri alınmamış olsaydı, hem toplam gelirler hedefin altında kalacak, hem de bütçe hedeflenen düzeyden daha fazla açık verecekti. Oysa ek gelir kalemleri sayesinde 2000 yılı bütçesi, hedeflenen düzeyden 2.6 katrilyon lira daha az açık verecek. Özelleştirmeden beklenen gelirler sağlanamamış olmasına karşın, toplam gelirler de hedeflenen düzeyi 2.2 katrilyon lira aşacak. Çünkü, başlangıçta öngörülmeyen ek gelir kalemleri sayesinde, 3.1 katrilyon liralık fazladan gelir sağlanacak. Bunun yarısını oluşturan 1.6 katrilyon liralık bölümü faiz vergisinden oluşacak.
Bu yıl, normal vergi kalemlerinden dış ticaret vergilerinde de beklentilerin çok üzerinde artış sağlanacak.
Bunun nedeni ise, ithalattaki aşırı artış. Başta ithalde alınan KDV olmak üzere, dış ticaret vergilerinin yıl sonu itibariyle, başlangıç hedefini 1.2 katrilyon lira aşarak 5 katrilyon liranın üzerine çıkacağı hesaplanıyor. Buna karşılık, KDV ve gelir vergisinden sonra üçüncü büyük vergi kalemi olan akaryakıt tüketim vergisi, petrol fiyatlarındaki artışın iç piyasaya yansıtılmaması nedeniyle, hedeflenen düzeyin yaklaşık 700 trilyon lira altında kalacak. Bu arada, bir zamanlar en önemli vergi kalemlerinden biri olan kurumlar vergisindeki erimenin 2000 yılında da sürdüğü dikkat çekiyor. Çünkü 2000 yılı kurumlar vergisi tahsilatının, hedeflenen 3.3 katrilyon liraya karşılık 2.4 katrilyon lira düzeyinde kalacağı tahmin ediliyor.
VERGİLERİN ÜÇTE İKİSİ KDV;
Bu yıl olduğu gibi, gelecek yıl da ek önlemler sayesinde 2.5-3 katrilyon lira dolayında ek gelir elde edilmesi planlanıyor. Bir kısmı netleşmiş olan bu ek önlemler hariç olmak üzere, gelecek yıl vergi gelirleri toplamında öngörülen artış, hedeflenen enflasyonun iki katı düzeyinde. Bu artışın büyük ölçüde dahilde alınan KDV ile çoğunluğunu ücretlilerin ödediği gelir vergisi sayesinde elde edilmesi öngörülüyor. Gelecek yıl toplam vergi gelirlerinin yüzde 34.4`üne ulaşması beklenen dahilde ve ithalde alınan KDV`de yüzde 27, sadece dahilde alınan KDV`de yüzde 34.4 artış tahmin ediliyor. Toplam içindeki yüzde 26.5`lik payla ikinci büyük vergi kalemi olan gelir vergisinde de yüzde 31.5 artış planlanıyor. Diğer önemli kalemlerden akaryakıt tüketim vergisinde yüzde 24.6, kurumlar vergisinde yüzde 22.7 artış olacağı hesaplanıyor.
ADALETSİZLİK ARTACAK;
Vergide adaletin önemli göstergelerinden biri sayılan dolaylı ve dolaysız vergiler arasındaki denge, dolaylı vergiler lehine gelecek yıl da bozulmaya devam edecek. Gelir düzeyine bakılmaksızın herkesten eşit düzeyde alınan dolaylı vergilerin payı artacak. Buna karşılık, gelir ve servet düzeyine paralel olarak tahsil edilen vergilerin toplam içindeki payı azalacak. Yaptığımız hesaplamalara göre, bu yıl yüzde 58.4 olacağı hesaplanan dolaylı vergilerin toplam içindeki payı, gelecek yıl yüzde 61.9`a yükselecek. Dolaysız vergilerin payı ise yüzde 41.6`dan 38.1`e gerileyecek. Gelecek yıl, mal ve hizmetler üzerinden alınan vergiler ile dış ticaretten alınan vergileri kapsayan dolaylı vergiler 19.7 katrilyon liraya ulaşacak. Gelirden ve servetten alınan vergileri kapsayan dolaysız vergilerin tutarı ise 12.1 katrilyon lira olacak. 2000 yılına oranla dolaysız vergilerin tutarı sadece yüzde 9.8 artarken, dolaylı vergilerin tutarındaki artış yüzde 26.8 gibi yüksek bir orana ulaşacak. Gelecek yıl için 31.8 katrilyon lira olarak öngörülen toplam vergi gelirlerindeki artış ise yüzde 19.7 olarak gerçekleşecek.
İDARİ ÖNLEMLER;
Gelecek yılın önemli özelliklerinden birisi, mevcut ve yeni ek önlemlerin uygulanmasının yanı sıra, idari ve cezai önlemlerle denetimlerin artırılarak, vergi gelirlerinin ve etkinliğin artırılması olacak. Vergi takibi ve tahsilatında tam otomasyon ve elektronik ortamın daha yaygın ve etkin şekilde kullanılması, yeni yıldaki çalışmalar arasında önemli yer tutacak. Maliye Bakanlığı tarafından yürütülen çalışmalara göre, halen büyük illerde hayata geçirilmiş olan Vergi Dairesi Tam Otomasyon Projesi (VEDOP), diğer illere de yaygınlaştırılacak. Yıl sonuna kadar her ilde tam otomasyon projesinin uygulandığı en az bir vergi dairesi olacak. Bu arada, gelir idaresi bünyesinde halen üç ayrı yerde bulunan otomasyon birimlerinin bir yere toplanarak kaynakların daha etkin ve verimli kullanılması sağlanacak. Gelecek yıl, VEDOP kapsamında hizmet veren vergi dairelerinde, vergi mükellefleri tarafından düzenlenen beyanname ve eklerinin elektronik posta aracılığıyla alınması gerçekleştirilecek. Uygulama önce kurumlar vergisi mükelleflerinden başlayacak. Halen faks-server sistemi aracılığıyla sicil otomasyonu uygulamasına katılan vergi dairelerinin kişisel bilgisayarlarla sicil otomasyonu yapmaları sağlanacak.
Kredi kartı standartlarında hazırlanan vergi kimlik kartı dağıtımına devam edilirken
vergi kimlik numarası olan tüm kişilere kart verilecek. Diğer bazı çalışmalar ise, bilgisayar ortamından da yararlanarak denetim programlarına ağırlık verilmesi, kamu alacaklarının tahsilinin hızlandırılması için cebri takibata daha bir ağırlık verilmesi, gelirler bölge müdürlüklerinin denetim yönünden güçlendirilmesi, yeni vergi dairesi başkanlıkları ve vergi daireleri kurulması, mükelleflere daha iyi hizmet için halkla ilişkilerin geliştirilmesi şeklinde sıralanıyor. Bütün bu çalışmalar sayesinde, Vergi tabanının genişlemesi, kayıt dışı ekonominin kayıt altına alınması, vergiye uyumun ve dolayısıyla vergi gelirlerinin artması amaçlanıyor.
Mehmet ÖNGEOĞLU
BÜTÇEDE SON İKİ AY RAHAT GEÇECEK;
KONSOLİDE devlet bütçesinde, geçen yıllardan farklı olarak bu yıl rahat bir dönem yaşanıyor. Bunun iki nedeni var. BİRİNCİSİ, önceki yıllarda bazı harcamalar son aylara yığılıyor ve özellikle aralık ayında çok yüksek düzeyde açık ortaya çıkıyordu. Oysa son iki yıldır uygulanmakta olan harcama programı ile harcamaların son aylara yığılması önlenmiş durumda. İKİNCİ neden, faiz ödemelerinin son aylarda daha düşük düzeyde kalması. Bütçeden yapılacak faiz ödemelerinin yılın son iki ayında, kasımda 800 trilyon, aralıkta 200-250 trilyon lira olmak üzere, toplam 1 katrilyon lira dolayında kalması bekleniyor. Bu da kasım ayı bütçe açığının 500-550 trilyon lira dolayında kalması, aralık ayında ise çok düşük düzeyde bir açık oluşması anlamına geliyor. BUNDAN iki ay kadar önce yaptığımız değerlendirmede, uzun yıllardan sonra ilk kez aylık bazda Eylül 2000 itibariyle bütçenin fazla vereceğini iddia etmiştik. Eylül ayında gerçekten de 282 trilyon liralık fazla kaydedildi. Ekim ayında ise 975 trilyon liralık açık oluştu. Kasım ve aralık ile birlikte son üç aydaki açığın 1.5 katrilyon lira dolayında gerçekleşeceği tahmin ediliyor.
2001`DE BUNLAR YAPILACAK;
- GELİR idaresindeki üç otomasyon birimi tek yerde toplanacak,
- HER ilde tam otomasyonlu en az bir vergi dairesi olacak,
- BEYANNAMELER elektronik postayla alınacak,
- VERGİ numarası olan herkese kredi kartı benzeri kart verilecek,
- VERGİ daireleri kişisel bilgisayarlar ile de sicil otomasyonu yapabilecek,
- YENİ vergi dairesi başkanlıkları ve vergi daireleri kurulacak,
- DENETİMLER artırılacak,
- CEBRİ takibatla kamu alacaklarının tahsilatı hızlandırılacak. (PARA)