2010`da dolar 2 lira olur mu?
Bigpara Haber
Yok olmaz… Kesinlikle olmaz!
Yani olağanüstü bir gelişme olmazsa olmaz. Olağanüstü olayları önceden öngörmek de bizim gibi ekonomistlerin işi değildir!
Ertuğ Yaşar
Ama şunu öngörebiliriz: Türkiye`de birçok sektör için 2010 yılı, 2009 yılına göre daha zor olacaktır. Genel görüş bunun tersi olabilir. Yani 2010 yılında ekonominin yüzde 3 ile yüzde 5 arasında büyüyeceği öngörüsü ile birçok sektörde işlerin 2009`a göre daha iyi olacağı söylenebilir. Biz bu görüşe katılmıyoruz. Çünkü 2009`da ekonomi ciddi anlamda küçülmüş olsa da firmalarda geçmiş yıllardan kalan birikimler yılın o kadar da kötü geçmemesini sağlamıştır.
Yani firma sıkışınca firma patronu şirkete sermaye aktarmıştır. Patronların çoğu, büyüme dönemlerinde yaptıkları menkul (nakit) ve gayrimenkul birikimleri, zor dönemde şirkete geri getirmişlerdir.
2010`da ise artık böyle bir olanak olmayacaktır. Çünkü büyüme yılları birikimleri 2009`da tükenmiştir. O nedenle piyasalardaki nakit sıkışıklığı ve borçların ödenememesi durumu daha da artacaktır.
Yeniden dolar kuru (ya da döviz kuru) konusuna dönersek.. Bizim 2010 yılı dolar kuru beklentimiz 1.50 TL`nin altıdır.
Yani TL`nin 2010`da değer kazanmasını bekliyoruz. Geçenlerde Ziraat Bankası Genel Müdürü Can Akın Çağlar, bankalarının 2010 yılı ortalama dolar kuru beklentisini 1.57 TL olarak açıkladı. İyimser bir öngörü! Bize göre TL`nin 2010 yılında devalüe olması için bir neden yoktur.
Şöyle yapalım mı? Bir para neden devalüe olur ona bakalım mı? Yani TL neden devalüe olmuştur ve olabilir?
TL`nin devalüe olmasının en büyük nedenlerinden biri ülkede hızlı bir enflasyon süreci yaşanmasıdır. Eğer yüksek bir enflasyon olursa ve faiz de reel olarak yüksek değilse -ki Türkiye`de şu anda reel faiz artık yüksek değildir-, TL devalüe olur. (Aynı bütün 1980`li yıllarda yaşandığı gibi.)
Peki 2010 yılında yüksek bir enflasyon beklentisi var mı? Olağan koşullar altında yok değil mi? Yani gelecek yıl enflasyon olsa olsa yüzde 6 ile yüzde 8 dolayında olur. ABD`deki enflasyon oranını da bundan düşersek geriye bir şey kalmaz… Yani TL`nin 2010`da yüksek enflasyon nedeni ile devalüe olması söz konusu değildir.
TL`nin son 20 yılda devalüasyona maruz kalmasının diğer bir nedeni, Türkiye`nin dış dengesindeki açıklardır. Yani ülke büyük ve sürdürülemeyeceği düşünülen bir dış ticaret ve cari denge açığı veriyorsa bir gün devalüasyon kaçınılmaz olur. (1994, 1999 ve 2001`de olduğu gibi.) Peki şu anda Türkiye`de bir dış ticaret açığı ve cari açık sorunu var mı? Kesinkes yok. 2010 yılında da -bu ekonomik büyüme hızı ile- olması öngörülmemektedir.
Bir diğer devalüasyon nedeni ise ulusal ya da uluslararası (politik ya da ekonomik) bir şok nedeni ile ülkede bulunan yerli ve yabancı sermayenin ülke dışına kaçmasıdır. (2008 krizinde olduğu gibi.) 2010`da böyle bir politik ya da ekonomik şok yaşanabilir. Ama sizce Türkiye`de (Borsa dışında) acaba yabancı yatırımcı kaldı mı? Yani küresel mali kriz nedeni ile zaten birçok ulusal ve uluslararası yatırımcı zaten Türkiye`den kaçıp gitmedi mi?
Halbuki biz 2010`da bunun tersi bir etkiyi, yani yurtdışından Türkiye`ye para girmesini bekliyoruz. Eğer söylenenler ve öngörülenler doğru ise Türk ekonomisi diğer gelişmekte olan ülke ekonomilerine göre daha hızlı toparlanacaktır. Bu da yabancı fonların Türkiye`ye daha hızlı gelmesini sağlayacaktır. Bütün 2002-2007 arasında olduğu gibi, ülkeye (sahibi kim olursa olsun) yurtdışından kaynak gireceğine göre, TL`nin devalüe olmasını değil tam tersine revalüe olmasını (değer kazanmasını) beklemeliyiz.
Türkiye`de 2010`da reel faizler yüksek olmamasına karşın ülkeye bir yabancı kaynak girişi bekliyoruz. Eğer bu öngörü doğru ise gelecek yıl TL değer kaybetmez, tersine değer kazanır. Zaten o nedenle de biz 2010 sonunda dolar kurunun 1.40`larda kalmasını bekliyoruz...
Yani olağanüstü bir gelişme olmazsa olmaz. Olağanüstü olayları önceden öngörmek de bizim gibi ekonomistlerin işi değildir!
Ertuğ Yaşar
Ama şunu öngörebiliriz: Türkiye`de birçok sektör için 2010 yılı, 2009 yılına göre daha zor olacaktır. Genel görüş bunun tersi olabilir. Yani 2010 yılında ekonominin yüzde 3 ile yüzde 5 arasında büyüyeceği öngörüsü ile birçok sektörde işlerin 2009`a göre daha iyi olacağı söylenebilir. Biz bu görüşe katılmıyoruz. Çünkü 2009`da ekonomi ciddi anlamda küçülmüş olsa da firmalarda geçmiş yıllardan kalan birikimler yılın o kadar da kötü geçmemesini sağlamıştır.
Yani firma sıkışınca firma patronu şirkete sermaye aktarmıştır. Patronların çoğu, büyüme dönemlerinde yaptıkları menkul (nakit) ve gayrimenkul birikimleri, zor dönemde şirkete geri getirmişlerdir.
2010`da ise artık böyle bir olanak olmayacaktır. Çünkü büyüme yılları birikimleri 2009`da tükenmiştir. O nedenle piyasalardaki nakit sıkışıklığı ve borçların ödenememesi durumu daha da artacaktır.
Yeniden dolar kuru (ya da döviz kuru) konusuna dönersek.. Bizim 2010 yılı dolar kuru beklentimiz 1.50 TL`nin altıdır.
Yani TL`nin 2010`da değer kazanmasını bekliyoruz. Geçenlerde Ziraat Bankası Genel Müdürü Can Akın Çağlar, bankalarının 2010 yılı ortalama dolar kuru beklentisini 1.57 TL olarak açıkladı. İyimser bir öngörü! Bize göre TL`nin 2010 yılında devalüe olması için bir neden yoktur.
Şöyle yapalım mı? Bir para neden devalüe olur ona bakalım mı? Yani TL neden devalüe olmuştur ve olabilir?
TL`nin devalüe olmasının en büyük nedenlerinden biri ülkede hızlı bir enflasyon süreci yaşanmasıdır. Eğer yüksek bir enflasyon olursa ve faiz de reel olarak yüksek değilse -ki Türkiye`de şu anda reel faiz artık yüksek değildir-, TL devalüe olur. (Aynı bütün 1980`li yıllarda yaşandığı gibi.)
Peki 2010 yılında yüksek bir enflasyon beklentisi var mı? Olağan koşullar altında yok değil mi? Yani gelecek yıl enflasyon olsa olsa yüzde 6 ile yüzde 8 dolayında olur. ABD`deki enflasyon oranını da bundan düşersek geriye bir şey kalmaz… Yani TL`nin 2010`da yüksek enflasyon nedeni ile devalüe olması söz konusu değildir.
TL`nin son 20 yılda devalüasyona maruz kalmasının diğer bir nedeni, Türkiye`nin dış dengesindeki açıklardır. Yani ülke büyük ve sürdürülemeyeceği düşünülen bir dış ticaret ve cari denge açığı veriyorsa bir gün devalüasyon kaçınılmaz olur. (1994, 1999 ve 2001`de olduğu gibi.) Peki şu anda Türkiye`de bir dış ticaret açığı ve cari açık sorunu var mı? Kesinkes yok. 2010 yılında da -bu ekonomik büyüme hızı ile- olması öngörülmemektedir.
Bir diğer devalüasyon nedeni ise ulusal ya da uluslararası (politik ya da ekonomik) bir şok nedeni ile ülkede bulunan yerli ve yabancı sermayenin ülke dışına kaçmasıdır. (2008 krizinde olduğu gibi.) 2010`da böyle bir politik ya da ekonomik şok yaşanabilir. Ama sizce Türkiye`de (Borsa dışında) acaba yabancı yatırımcı kaldı mı? Yani küresel mali kriz nedeni ile zaten birçok ulusal ve uluslararası yatırımcı zaten Türkiye`den kaçıp gitmedi mi?
Halbuki biz 2010`da bunun tersi bir etkiyi, yani yurtdışından Türkiye`ye para girmesini bekliyoruz. Eğer söylenenler ve öngörülenler doğru ise Türk ekonomisi diğer gelişmekte olan ülke ekonomilerine göre daha hızlı toparlanacaktır. Bu da yabancı fonların Türkiye`ye daha hızlı gelmesini sağlayacaktır. Bütün 2002-2007 arasında olduğu gibi, ülkeye (sahibi kim olursa olsun) yurtdışından kaynak gireceğine göre, TL`nin devalüe olmasını değil tam tersine revalüe olmasını (değer kazanmasını) beklemeliyiz.
Türkiye`de 2010`da reel faizler yüksek olmamasına karşın ülkeye bir yabancı kaynak girişi bekliyoruz. Eğer bu öngörü doğru ise gelecek yıl TL değer kaybetmez, tersine değer kazanır. Zaten o nedenle de biz 2010 sonunda dolar kurunun 1.40`larda kalmasını bekliyoruz...